Πενήντα χρόνια τώρα, το ΠΡΟ-ΠΟ παίζεται από εκατομμύρια Έλληνες, μαζεύει χρήμα πολύ, μοιράζει ένα μικρό μέρος και επιτρέπει να επιβιώνει, μεταξύ πολλών άλλων, ο μύθος «της τύχης που αλλάζει τη ζωή».
Ο πρώτος υπουργός ΠΡΟ-ΠΟ (Προστασίας του Πολίτη), Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ανέλαβε το ρίσκο να παίξει ένα διαφορετικό παιχνίδι: ρίχνει νυχθημερόν στο «γήπεδο» των Εξαρχείων μερικές εκατοντάδες αστυνομικούς των ειδικών δυνάμεων, τζογάρει με την ανάγκη να αισθάνονται οι πολίτες ασφάλεια (ότι «υπάρχει κράτος»!) και μετρά τα πολιτικά του κέρδη σε σχέση με τις απώλειες από τις συγκρούσεις. Χωρίς να αλλάζει το «μύθο των Εξαρχείων»...
Δύο εβδομάδες μετά την 8η Οκτωβρίου 2009, στρατοπεδεύουν οι ειδικές δυνάμεις στα Εξάρχεια με «χρήσιμη αφορμή» το επεισόδιο που συνέβη την ίδια μέρα, όταν ομάδα νεαρών επιτέθηκε για να προκαλέσει φθορές σε τράπεζες και βιβλιοπωλεία. Περπατούμε στους δρόμους της ιστορικής συνοικίας. Ακούμε ανθρώπους μουδιασμένους. «Όταν ανοίγεις την πόρτα το πρωί και αντί για καλημέρα βλέπεις προτεταμένα αυτόματα πώς νιώθεις;», μας λέει ένας μεσόκοπος κοντά στην πλατεία Εξαρχείων. Στην Καλλιδρομίου συναντούμε τον Γιάννη Φελέκη, ιστορική φυσιογνωμία της οργάνωσης ΟΚΔΕ-Σπάρτακος. Αντιμετωπίζει την κατάσταση με χιούμορ: «Όποιος πει τώρα ότι δεν υπάρχει κράτος στα Εξάρχεια, του χρειάζεται μπάτσος...».
Κάποιοι, πάντως, δεν κρύβουν καθόλου το θυμό τους για τους «μπάτσους» που μπαίνουν στα μαγαζιά, βγάζουν έξω τον κόσμο και «ρίχνουν στα γόνατα τους συντρόφους». Το βροντοφώναξαν και στην πρώτη συνέλευση της πλατείας, χωρίς κουκούλες. Άλλοι παραδέχονται ότι τα πράγματα είχαν από καιρό ξεφύγει. Θέλουν να αντιδράσουν για την «αστυνομική κατοχή» αλλά δεν έχουν αποφασίσει το πώς.
Αστυνομικές... διευκολύνσεις
Ίσως, τελικά, να τους... διευκολύνει η ίδια η Αστυνομία. Περιστατικά όπως εκείνο της φιλολόγου στην οδό Μεσολογγίου που δέχτηκε οχετό ύβρεων από αστυνομικούς όταν διαμαρτυρήθηκε από το μπαλκόνι της ή οι βίαιες προσαγωγές το βράδυ της Τετάρτης 21 Οκτώβρη, για τις οποίες ζήτησε μετά «συγγνώμη» ο Μ. Χρυσοχοΐδης, είναι μόνο ενδεικτικές. Επιστρέφοντας στα βρώμικα και ασυντήρητα πεζοδρόμια της περιοχής ψάχνουμε εικόνες συγκρίσιμες με το «προκατοχικό» παρελθόν: Λιγότεροι τοξικοεξαρτημένοι, τουλάχιστον την ημέρα. Λιγότεροι νέοι με θυμωμένο βλέμμα τη νύχτα. Να έχουν πάει κάπου παρακάτω; Να κρύβονται; Έτσι λύνεται το πρόβλημα;
Επιμένουμε να προσπαθούμε να μιλήσουμε για τα προβλήματα της περιοχής με κατοίκους αλλά και επωνύμους-μέλη των αναρίθμητων πολιτικών ομάδων και συλλογικοτήτων που κινούνται στον χώρο του αναρχισμού, της άκρας Αριστεράς, της κινηματικής δράσης και έχουν εδώ τα στέκια τους. Όσοι παραδέχονται τα προβλήματα του παρελθόντος, το κακό που έκαναν κάποιοι θερμοκέφαλοι «μπαχαλάκηδες» καθιστώντας απαραίτητη την αυξημένη παρουσία αυτής της Αστυνομίας, αρνούνται να μιλήσουν επωνύμως. Ο φόβος εμφυλίου και αντιποίνων κλείνει τα στόματα. Ελάχιστες οι φωνές που θα μιλήσουν ευθαρσώς.
3.500 υπογραφές
Καταφεύγουμε στον πεζόδρομο της Τσαμαδού. Στο «κηπάκι» γίνεται η συνέλευση της Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων που πέρυσι, λίγο μετά τη δολοφονία Γρηγορόπουλου, οργάνωσε πορεία χιλίων κατοίκων στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής. Στο κείμενο που τότε συνέταξαν ζητώντας «Απομάκρυνση των ΜΑΤ τώρα!» έχουν συγκεντρωθεί 3.500 υπογραφές. Συζητούν, κάτω από το φως μιας αναιμικής λάμπας που κρέμεται από ψηλά, για το πώς θα εξωτερικεύσουν το πρόβλημα της γειτονιάς στην Αθήνα. Ακούν έναν νέο, μαθητή έως πέρσι του λυκείου της περιοχής, που ζητεί να γίνει κάτι με το θέμα των ναρκωτικών. Η Ρίκα περιγράφει το σκηνικό του πρωινού με τις ομάδες αστυνομικών όπου περνούσαν μπουλουκηδόν δίπλα από σημείο που γινόταν ναρκεμπόριο. Στην ανακοίνωση που συνέταξαν διαβάζουμε:
«Τις τελευταίες μέρες, σε μια γελοία όσο και επικίνδυνη επίδειξη ισχύος δυνάμεων, οι Ειδικές Δυνάμεις σε συνδυασμό με μονάδες Δέλτα κ.λπ. οργώνουν την περιοχή προσάγοντας στο τμήμα άτομα που απλώς κυκλοφορούν ή πίνουν το ποτό τους, εκφοβίζοντας και χυδαιολογώντας σε ανθρώπους κάθε ηλικίας και δη γυναίκες χωρίς κανένα προκάλυμμα. Η κατάσταση την οποία συνεχίζει και εντείνει η πρόσφατα εκλεγμένη κυβέρνηση εις "επίδειξη έργου" έχει δημιουργήσει συναισθήματα αγανάκτησης σε κατοίκους και ανθρώπους που κυκλοφορούν και εργάζονται στα Εξάρχεια, που εμποδίζονται στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Πέρα από το γεγονός ότι οι κινήσεις αυτές προσβάλλουν την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου, σε τελική ανάλυση ακυρώνουν τη συλλογική προσπάθεια αλλαγής των όρων της καθημερινής μας ζωής με ένα κλίμα αποδιοργάνωσης και εκφοβισμού που καλλιεργούν. Αποδεικνύεται, έτσι, περίτρανα ότι οι αστυνομικές δυνάμεις καμία υπηρεσία δεν προσφέρουν στους πολίτες των Εξαρχείων σε καθημερινές κλοπές, καταγγελίες για παρκαρισμένα, υποδείξεις για εμπόριο ναρκωτικών, επικαλούμενοι το "άβατο", το οποίο πολύ εύκολα προσπερνούν όταν κατεβαίνουν ως κομάντο σε "θεαματικές ενέργειες" που (συν)ταράσσουν τη ζωή της γειτονιάς.
Θέλουμε να συνεχίσουμε την προσπάθεια να κάνουμε τα Εξάρχεια ζωντανή, ανθρώπινη και βιώσιμη γειτονιά, με πράσινο, φροντίδα, καθαριότητα, ελεύθερους χώρους και με συνεχείς δραστηριότητες πολιτισμού και συνεύρεσης, θέλουμε τα Εξάρχεια να συνεχίσουν να είναι μια γειτονιά ελεύθερης έκφρασης και δημιουργικής δράσης. Δεν θα δεχθούμε, λοιπόν, κλίμα εκφοβισμού από οποιαδήποτε κατεύθυνση, πολύ περισσότερο από το κράτος...».
Καταγγελία με ονοματεπώνυμο
Η καλή μέρα για την «αποκατάσταση του νόμου και της τάξης» φαίνεται από το πρωί - ειδικά αν προκύπτει για ένα εφιαλτικό επεισόδιο που συνέβη μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα.
Τα όσα συνέβησαν ξημερώματα της 9ης Οκτωβρίου ζωντανεύουν εμπρός μας μέσα από την έγγραφη καταγγελία της φιλολόγου-σχολικού συμβούλου Ζωής Μπέλλα-Αρμάου, παντρεμένης, με παιδιά, που κατοικεί τριάντα χρόνια στα Εξάρχεια και το σπίτι της είναι στην οδό Μεσολογγίου, ελάχιστα μέτρα από το σημείο της δολοφονίας του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου:
«Ξημερώματα Παρασκευής 09/10/2009, ώρα 12.45 π.μ., μια διμοιρία των ΜΑΤ έχει σταματήσει στη διασταύρωση Μεσολογγίου και Α. Μεταξά, στα Εξάρχεια, ακριβώς κάτω από το σπίτι μου. Ακούγονται ύβρεις και χυδαιολογίες που ανταλλάσσονται ανάμεσα σε τρεις νεαρούς που βρίσκονται στον πεζόδρομο της Μεσολογγίου, στην πολυκατοικία απέναντι και στους άνδρες των ΜΑΤ. Το φραστικό επεισόδιο συνεχίζεται επί ώρα. Βγαίνω στο μπαλκόνι και βλέπω τους άνδρες των ΜΑΤ να συνοδεύουν τα λόγια τους με αντίστοιχες χειρονομίες σεξιστικού περιεχομένου (πιάνοντας με τα χέρια τους τα γεννητικά τους όργανα κ.ά.). Μιλούν δυνατά και προκλητικά, προχωρώντας κατά διαστήματα επιθετικά προς τους νεαρούς. Κόσμος βγαίνει στα παράθυρα και στα μπαλκόνια. Εμείς, οι κάτοικοι των Εξαρχείων, έχουμε ζήσει πολλές φορές παρόμοιες καταστάσεις. Αυτή τη φορά, όμως, η χυδαιότητα και η πρόκληση των ανδρών των ΜΑΤ απέναντι σε 3 μόνο νεαρούς ξεπερνούν κάθε όριο.
Τους λέω ότι είναι "όργανα της τάξης και δεν επιτρέπεται να απαντούν με χυδαιολογίες και προκλητικό τρόπο". Τότε κάποιοι μου απαντούν: "Άντε πήγαινε μέσα να βάλεις κάνα πλυντήριο", "μπες μέσα, κυρά μου", "άι, παράτα μας" και άλλα παρόμοια, γελώντας ειρωνικά. Τους λέω ότι η συμπεριφορά τους είναι ανάρμοστη προς μια κυρία και προς την ιδιότητά τους, αυτοί συνεχίζουν τις λοιδορίες και προς εμένα και προς τους νεαρούς, κάποιος στρέφει προς το μέρος μου έναν φακό. Τους λέω ότι με προσβάλλουν ως πολίτη και τους ζητώ να μου δώσουν τον αριθμό τους. Τότε είναι που υπερβαίνουν κάθε όριο κοσμιότητας. Κάποιος μου απαντά: "Κατέβα να μου τον πάρεις", γελούν, και κάποιος άλλος συμπληρώνει "ναι, και να μου τον μετρήσεις", και κάποιος άλλος "ναι, με το στόμα", προσθέτοντας και άλλα κοροϊδευτικά σχόλια.
Ως πολίτης και ως γυναίκα ένιωσα ότι είχα θιγεί αφάνταστα και ότι η συμπεριφορά τους συνιστούσε δημόσια προσβολή και υπέρβαση εξουσίας. Κατεβαίνω στον πεζόδρομο της Μεσολογγίου. Η διμοιρία έχει προχωρήσει λίγο πιο πέρα από την είσοδο της πολυκατοικίας μου και στέκεται μπροστά από την πολυκατοικία στον αρ. 17, όπου μέσα έχουν κλειστεί οι 3 νεαροί (δύο αγόρια και μία κοπέλα, με τους οποίους διαπληκτίζονταν προηγουμένως). Βλέπω ότι λίγο πιο πέρα στέκονται αρκετοί ειδικοί φρουροί, οι οποίοι πλησιάζουν. Ζητώ από τους άνδρες των ΜΑΤ να μου δώσουν τους αριθμούς τους. Κανείς δεν έχει διακριτικά, ούτε μου δίνουν τα στοιχεία τους. Αντιθέτως, κάποια στιγμή, ένας απ' όλους, μετρίου αναστήματος, στρέφει το κεφάλι (οι άλλοι δεν τον βλέπουν) και μου κάνει με το στόμα έναν μορφασμό με σεξιστικό υπονοούμενο. Στο μεταξύ κατεβαίνουν από τα σπίτια τους και άλλοι κάτοικοι, μαζεύονται και περαστικοί. Επιμένω να μου δώσουν τα στοιχεία τους, δεν μου τα δίνουν•, απευθύνομαι σε κάποιον που λόγω ηλικίας υποθέτω ότι είναι ο επικεφαλής τους. Μου λέει, με τρόπο απαξιωτικό, να απευθυνθώ στην αστυνομία. Πράγματι, αυτό κάνω. Η ώρα είναι 1.17 π.μ. Τηλεφωνώ από το κινητό μου. Μου απαντά μια αστυνομικός. Της λέω επώνυμα ότι έχω δεχθεί λοιδορίες και προπηλακισμούς από τη διμοιρία των ΜΑΤ που εκείνη την ώρα εκτελούσε υπηρεσία στην οδό Μεσολογγίου και Μεταξά και ζητώ την προστασία της αστυνομίας. Με αφήνει να περιμένω στο τηλέφωνο, το οποίο κάποια στιγμή κλείνει. Ξαναπαίρνω σε 3', απαντά κάποια άλλη αστυνομικός, η οποία ζητά να της διηγηθώ εκ νέου τι συμβαίνει, πράγμα το οποίο έκανα, αλλά η Άμεση Δράση δεν προσήλθε.
Παράλληλα, ανοίγει η εξώπορτα της πολυκατοικίας στον αρ. 17 και βγαίνει ένας από τους κατοίκους. Εκείνη τη στιγμή βρίσκουν ευκαιρία 3-4 ειδικοί φρουροί, εισβάλλουν στην είσοδο της πολυκατοικίας και επιτίθενται σε έναν νεαρό που βρίσκεται μέσα• τον ρίχνουν κάτω, τον χτυπούν και τον τραβούν βίαια προς τα έξω. Οι κάτοικοι φωνάζουν ότι η είσοδός τους στην πολυκατοικία τους χωρίς ένταλμα είναι παράνομη και κάποιοι προσπαθούν να προστατεύσουν τον νεαρό από τα χτυπήματα. Στη συνέχεια οι ειδικοί φρουροί μετακινούνται προς τη διασταύρωση Μεσολογγίου και Τζαβέλλα, ενώ οι δυνάμεις των ΜΑΤ και πάλι προς τη διασταύρωση Μεσολογγίου και Μεταξά, δηλαδή κάτω από το σπίτι μου. Ο κόσμος διαλύεται, επιστρέφω κι εγώ στο διαμέρισμά μου. Τους ακούω και πάλι να απαντούν κοροϊδευτικά στις ύβρεις κάποιων νεαρών και να μιμούνται με ειρωνικό τρόπο τις φωνές τους.
Εν κατακλείδι,
1. επειδή θεωρώ ότι οι άνδρες των ΜΑΤ, που την ανωτέρω ημερομηνία και ώρα εκτελούσαν υπηρεσία στη διασταύρωση των οδών Μεσολογγίου και Μεταξά, εντελώς απρόκλητα, προσέβαλαν δημοσίως και ενώπιον τρίτων την τιμή και την υπόληψή μου με σεξιστικές εκφράσεις και χειρονομίες, υπερβαίνοντας τα καθήκοντά τους και προσβάλλοντάς με βάναυσα ως γυναίκα και ως πολίτη,
2. επειδή θεωρώ ότι οι ειδικοί φρουροί που εκτελούσαν υπηρεσία στον πεζόδρομο της Μεσολογγίου και Τζαβέλλα την ίδια ώρα υπερέβησαν τα καθήκοντά τους με την είσοδό τους χωρίς ένταλμα στην πολυκατοικία επί της οδού Μεσολογγίου 17 και επιτέθηκαν απρόκλητα και με βάναυσο τρόπο σε έναν νεαρό,
3. επειδή ως πολίτης ένιωσα απροστάτευτη (σημειώνω ότι την Παρασκευή, 9/10/2009, το απόγευμα, τηλεφωνικά ενημέρωσα για το επεισόδιο και το προσωπικό Γραφείο του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, από το οποίο απλώς μου απάντησαν ότι θα ενημερώσουν τον υπουργό),
4. κι επειδή θεωρώ ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά των ανδρών των ΜΑΤ και των ειδικών φρουρών εκθέτει το σώμα της αστυνομίας, καταθέτω τη συγκεκριμένη καταγγελία και παρακαλώ να μεριμνήσετε για τα δέοντα. Εφόσον κριθεί αναγκαίο, μπορώ να σας καταθέσω και ονόματα μαρτύρων, που ήταν παρόντες στα επεισόδια».
Τα ψιλά γράμματα της γειτονιάς
«Τα Εξάρχεια θα γίνουν σαν την Πλάκα»! Ποιος πολιτικός εκστόμισε την ουρανομήκη αυτή εξαγγελία 16 χρόνια πριν («Ε»-18/6/93); Ο υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γιώργος Βουλγαράκης, τότε (1993) που δεν είχαμε ακόμη γνωρίσει τις επιδόσεις του ως υπουργού Δημόσιας Τάξης, τις επιδόσεις του στις αγοραπωλησίες ακινήτων και τη σύμπτωση μεταξύ νομίμου και ηθικού.
Και δες πώς τα έφερε ο καιρός, να διαβάσουμε σε μια πρόσφατη ανακοίνωση οργάνωσης που δραστηριοποιείται στα Εξάρχεια (Κοινή Δράση Αλληλεγγύης) ότι ο κ. Βουλγαράκης φέρεται ως ιδιοκτήτης παλαιάς πολυκατοικίας σε κεντρικό σημείο της συνοικίας - άρα και υποψήφιος να προσπορισθεί (ο ίδιος ή κάποια υπεράκτια;) τα κέρδη από την άνοδο των αξιών ακινήτων εάν η περιοχή «καθαρίσει» από «ενοχλητικά στοιχεία».
«Πιστεύουμε ότι η αθηναϊκή γειτονιά έχει επιβιώσει, παρά την κακομεταχείριση που έχει υποστεί. Ιδιαίτερα το διαπιστώνει αυτό κάποιος στα Εξάρχεια και την Πλάκα, όπου υπάρχουν κοινωνικές σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους». Δήλωση του Θεόδωρου Πάγκαλου, τότε (18/8/94) υποψήφιου δημάρχου (έχασε από τον Δ. Αβραμόπουλο) και νυν αντιπροέδρου της κυβέρνησης.
Λίγο πριν από τον πόλεμο του '40, σε διαμέρισμα πολυκατοικίας των Εξαρχείων (Ασκληπιού-Αραχώβης) έμενε ως φοιτητής, με τη μητέρα του Σοφία, ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ανήκε σε ομάδα αριστερών-τροτσκιστών και τον παρακολουθούσε η αστυνομία του Μεταξά. Ο Ανδρέας είχε παρακαλέσει τον θυρωρό της πολυκατοικίας και του έκρυβε διάφορα έντυπα. (Η πληροφορία και όσες ακολουθούν προέρχονται από το βιβλίο του Γ. Καιροφύλα «Η ωραία Νεάπολις και τα παρεξηγημένα Εξάρχεια», εκδ. Φιλιππότη, 2002).
Στο οικόπεδο του πρώην πάρκινγκ της Ναυαρίνου, όπου οι κάτοικοι κατάφεραν πρόσφατα να δημιουργήσουν ένα πάρκο, στεγάστηκε το 1907 η πρώτη ιδιωτική κλινική της Αθήνας. Δημιουργός της, ο Μαρίνος Γερουλάνος, προστατευόμενος της βασιλικής οικογένειας και πρόγονος του νυν υπουργού Πολιτισμού Παύλου Γερουλάνου.
Η πρώτη συνάντηση ιδρυτών του ΕΑΜ έγινε στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 σε σπίτι της οδού Μαυρομιχάλη.
Πίσω από το Πολυτεχνείο, Μπουμπουλίνας και Τοσίτσα, διαδραματίστηκε στις 5/3/1943 πολύνεκρη σύγκρουση ένοπλων κατακτητών με άοπλους Αθηναίους, που διαδήλωναν διαμαρτυρόμενοι για τα σχέδια να σταλούν Έλληνες πολίτες για αναγκαστική εργασία στη Γερμανία.
«Απαιτείται κατάσταση ηρεμίας, διαλόγου και σύγκλισης»
Μια γειτονιά δεν είναι μόνον οι άνθρωποι. Είναι και τα κτίρια, οι κανόνες με τους οποίους κατασκευάζονται, οι χρήσεις που εξυπηρετούν. Με αφορμή το πολεοδομικό περιβάλλον, συζητούμε για τα Εξάρχεια με δύο πρόσωπα που ζουν στην περιοχή.
Ο Γιάννης Πολύζος είναι αρχιτέκτονας-πολεοδόμος, αντιπρύτανης του ΕΜΠ. Η λειτουργία του Πολυτεχνείου συνέβαλε στη διαμόρφωση της ατμόσφαιρας των Εξαρχείων, όχι μόνο μέσω της εξέγερσης και των εκδηλώσεων, αλλά και από τους χιλιάδες φοιτητές που επέλεγαν τη συγκεκριμένη περιοχή για κατοικία. Τον ρωτούμε για την πολεοδομική παρέμβαση που επιχειρήθηκε στην περιοχή από τη δεκαετία του '80:
«Βγήκε ένα προεδρικό διάταγμα, κυρίως για να καταπολεμήσει την αθρόα επέκταση των μπαρ, επειδή συνδέθηκαν με την εξάπλωση των ναρκωτικών. Αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκε ουσιαστικά. Το ζητούμενο είναι να μην απομακρυνθούν από μια περιοχή οι κάτοικοι. Εάν οι συνθήκες της αγοράς αρχίσουν να βάλλουν κατά της κατοικίας, τότε έχεις ανάγκη από τα ΜΑΤ»...
Τι ρόλο έπαιξαν οι ιδεολογικοί χώροι και το «άβατο»; «Στην Πολεοδομία δεν υπάρχει άβατο, εκτός εάν μιλούμε για γκέτο, που δημιουργούν ενδεχομένως οι κανόνες της αγοράς. Χώροι και ομάδες αρέσκονται να ελέγχουν περιοχές, αλλά σε μια πόλη δεν μπορεί να υπάρχουν χώροι όπου η έκφραση είναι λιγότερο ή περισσότερο ελεύθερη. Δεν μπορεί να υπάρχει χώρος ανομίας», λέει ο κ. Πολύζος. Και η αστυνόμευση; «Η αστυνόμευση, εάν είναι ήπια, νομίζω ότι δεν προκαλεί αντιδράσεις. Τα πράγματα δυσκολεύουν όταν γίνεται επιδεικτική και εκ των πραγμάτων θέλει να προκαλέσει την άλλη πλευρά, που αρέσκεται και εκείνη στις προκλήσεις.
Για να ασκηθεί πολεοδομική πολιτική απαιτείται κατάσταση ηρεμίας, διαλόγου και σύγκλισης που δεν είναι εμφανής»...
«Η γκετοποίηση του αναρχισμού διευκόλυνε κράτος, προβοκάτσια»
Μια φωνή που επιμένει να ακούγεται ανάμεσα στον κρότο των κλομπ και τις βιτρίνες που σπάζουν.
Ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος (ο «Κάιν» των Εξαρχείων που όμως ουδέποτε δολοφόνησε τον Άβελ) αυτοπροσδιορίζεται σήμερα «μεμονωμένο άτομο από το αναρχικό / ελευθεριακό κίνημα» και συνεχίζει να παλεύει. Τον ρωτάμε τι νιώθει για τον «μπαμπούλα» των Εξαρχείων, το «άβατο», τις αστυνομικές επιχειρήσεις, τα Εξάρχεια του μέλλοντος. Σκέφτεται και μιλά με την ίδια ένταση που κάποτε έτρεχε στους φλογισμένους δρόμους του κέντρου. «Συντροφικά και αλληλέγγυα με τους κατοίκους των Εξαρχείων ενάντια σε κάθε είδους αστυνομοκρατία και φασισμό»:
«Τελικά, δεν γίνεται να μην περάσεις από τη μυθοπλασία ή την ιδεοληψία. Η ουσία είναι να την ξεπεράσεις, μη γίνει "μόνιμη στέγη" και σε διαλύσει. Αργείς, αλλά ο χρόνος, η ανάλυση της ήττας τις κάνει σκόνη! Εμείς είχαμε το μύθο της "πρωτεύουσας", της αντίστασης στην εξουσία. Η κοινωνία κράτησε άθελά της εκείνον που εισέπραξε από το κράτος και τα ΜΜΕ που κατασκεύασαν τα Εξάρχεια σαν ένα "άβατο" και "κέντρο ανομίας και τρομοκρατίας".
Η σημερινή εικόνα των Εξαρχείων είναι αντανάκλαση των λαθών μας και της ανυπαρξίας οργάνωσης του αναρχικού χώρου. Οι διαφορές τού τότε με το τώρα -χωρίς και η δική μας "γενιά" να αποφύγει να γράψει ολέθριες πολιτικές "κληρονομιές"- είναι ποιοτικές και αντέχουν στην όποια κακοπροαίρετη σύγκριση».
«Το μεγαλύτερο λάθος είναι πως, αντί να πολιτικοποιήσουμε το φαινόμενο της "άγριας νεολαίας" (που τσακίζει το "ράμφος" της στον τοίχο των "στόχων της κυριαρχίας" και από εκεί στις φυλακές), φανήκαμε ανεπαρκείς. Ποινικοποιηθήκαμε από ομάδες με φασίζουσα και μηδενιστική δράση που με τη δράση τους στην περιοχή αλλά και στο κίνημα (οι αναρχικοί μειοψήφησαν σαν ρεύμα κι αυτό φάνηκε στον περσινό Δεκέμβρη) απαξιώσανε κάθε πιθανότητα απεύθυνσης και προσέγγισης στον ήδη ταλαιπωρημένο και παραπληροφορημένο από το κράτος κοινωνικό ιστό.
Ίδια είναι η ζημιά στα Εξάρχεια, όπου ο πολιτικός χουλιγκανισμός χρησιμοποιήθηκε σαν εργαλείο για τον υπουργό Δημόσιας Τάξης και τους "αντιεξουσιαστές φίλους" του.
Ίδια και σε όσους αφεθήκαμε ανυποψίαστοι μπροστά στην "Εξαρχειοποίηση" και γκετοποίηση του αναρχισμού γύρω από μια πλατεία που διευκόλυνε το κράτος και την προβοκάτσια του, τη λάσπη του για τους αναρχικούς, τη διασπορά της ηρωίνης για να μολύνει και να ταυτίσει με την πρέζα κάθε ελεύθερο άνθρωπο που αρνείται να "τρυπιέται" με το ναρκωτικό της εξουσίας! Ισόποση και για τον αναρχικό χώρο που σωπαίνει (εκτός από την Αναρχική Αρχειοθήκη και αυτό την τιμά), δεν παίρνει θέση απέναντι σε μια μηδενιστική και ισοπεδωτική τάση με προτάγματα που περιστρέφονται γύρω από την τυφλότητα και κινούν τον αυτοσκοπό της βίας».
«Ύστερα από χρόνια, αποστασιοποιημένα, μακριά από τα μεγάλα ή μικρά λάθη και πάθη ενός μακροχρόνιου περάσματος και δράσης από τα Εξάρχεια, θα πω αυτό που νιώθω και αφουγκράζομαι γύρω μου. Η κοινωνία έχει τόσα πολλά προβλήματα από τη βαρβαρότητα της καθημερινότητας που το τελευταίο που την ενδιαφέρει είναι τι γίνεται στα Εξάρχεια.
Και σε αυτό έχουμε και εμείς ευθύνη γιατί προσδιορίσαμε γεωγραφικά, ορίσαμε μια περιοχή, τον μικρόκοσμο μας σαν αυτοαναφορά ύπαρξης και δράσης και μάλιστα αρκετές φορές με τρόπο ελιτίστικο, αδιάλλακτο, απαξιωτικό και εχθρικό απέναντι στην κοινωνία.
Για τα προβλήματα που προκύπτουν σε συνοικίες όπως τα Εξάρχεια, το ιδανικό και το αμεσοδημοκρατικό είναι να επιλύονται με το διάλογο και την πρωτοβουλία υπεράσπισης των σχέσεων και των ισορροπιών από όλους: κατοίκους, πολιτικούς χώρους, καταστήματα, συλλογικότητες».
«Κάθε άλλο "μέτρο", όπως αυτό της επίδειξης δύναμης με όλες τις μορφές αστυνομοκρατίας, είναι παλαιά, άχρηστη και άστοχη "συνταγή" από το αρχείο επιχειρήσεων "αρετής" που εξυπηρετεί όχι μόνο το θέαμα, αλλά μπορεί να έχει τραγική κατάληξη με σφαίρες και αίμα, όπως στο παρελθόν.
Ελπίζω ύστερα από 20 χρόνια να έχουμε γίνει καλύτεροι, να έχουμε "τινάξει" τα μυαλά μας με το "δυναμίτη" της αυτοκριτικής, να μη μιλάμε για διμοιρίες, κλούβες, τάγματα εφόδου και τραμπουκισμούς που καίνε βιβλιοπωλεία, σπάνε μαγαζιά ή ξυλοκοπούν συντρόφους από αριστερές οργανώσεις, αλλά για τα Εξάρχεια όπου θα ξανακαθίσουν να εκφραστούν όλες οι απόψεις και οι ιδέες στην πλατεία χωρίς την ανασφάλεια και το φόβο που σπέρνει ο πολιτικός αυτισμός μας, το "επαναστατικό μας αλάθητο", το μίσος και η έχθρα για τον διπλανό, επειδή τολμά να καταθέτει το διαφορετικό από εμάς! Για αυτόν τον κόσμο χωρίς κανενός είδους τρόμο άλλωστε δεν αγωνιστήκαμε, γίνει δεν γίνει αύριο η επανάσταση;»...
«Η ανομία είναι αντεπαναστατική»
«Ρώτησέ την πόσες απειλές έχει δεχθεί»... «Μα τι έγινε, το πούλησε τελικά το σπίτι της;»...
Με τέτοιας μορφής πληροφορίες -δίκην ερωτημάτων- φροντίζουν να με εξοπλίσουν κάτοικοι των Εξαρχείων μαθαίνοντας ότι πηγαίνω να μιλήσω με τη συγγραφέα Σώτη Τριανταφύλλου. Λίγα μέτρα από την πλατεία Εξαρχείων και ύστερα από ένα σλάλομ ανάμεσα σε κρανοφόρους, μπρατσοφόρους και ασπιδοφόρους των ΜΑΤ μπαίνω στην πολυκατοικία της οδού Στουρνάρη.
Μιλάμε για τα Εξάρχεια τρέχοντας παράλληλα στους δρόμους των αμερικανικών μεγαλουπόλεων και της μετεμφυλιακής Ελλάδας που έχει περιγράψει στα βιβλία της. Σημειώνουμε τσιτάτα: «Η περιοχή των Εξαρχείων έχει σαφή αναφορά στα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Το πρόβλημα είναι ότι στα χρόνια που ακολούθησαν επιχειρήθηκε επέκταση εκείνης της ατμόσφαιρας σε ένα διαφορετικό συγκείμενο, λες και συνεχίζαμε να ζούμε σε συνθήκες χούντας».
«Φαινόμενα μικροπαραβατικότητας, όπως αυτά που καλλιεργήθηκαν στα Εξάρχεια, συναντιούνται πάντοτε τονισμένα σε συγκεκριμένους κεντρικούς θύλακες μεγάλων πόλεων (σ' αυτό που τείνουμε να ονομάζουμε στην αστική κοινωνιολογία "inner city"). Δηλαδή σημεία και περιοχές όπου κάποιος αισθάνεται ότι μπορεί να δράσει χωρίς ταυτότητα, άρα χωρίς συνέπειες (πορνομάγαζα, στέκια αγοραπωλησίας παράνομων ουσιών...)».
«Τα Εξάρχεια θυμίζουν έντονα γειτονιές των αμερικανικών μεγαλουπόλεων στα τέλη της δεκαετίας του '70, δηλαδή πριν από την πρωτοφανή άνοδο της εγκληματικότητας και την αστική ανάπλαση που ακολούθησε».
Της θυμίζουμε ότι, για πολλούς, τα ναρκωτικά «έπεσαν» σκοπίμως στα Εξάρχεια: «Δίνουμε μεγαλύτερη αξία στους μηχανισμούς σε σχέση με αυτήν που πραγματικά έχουν. Δεν πείθομαι ότι στην Ελλάδα μπορεί να γίνονται τέτοια πράγματα (εγκατάλειψη συνοικιών, οργάνωση ελεύθερης ζώνης ναρκωτικών) βάσει ενός συνολικά προαποφασισμένου σχεδίου, ώστε να υποβαθμιστεί ο χώρος και στη συνέχεια να παραδοθεί στους εργολάβους». Και οι αναρχικοί; Οι πολιτικές ομάδες;
«Πρεζάκια και μικροσυμμορίτες συνδέθηκαν με ομάδες που έχουν ορισμένες πολιτικές θέσεις (με τις οποίες δεν θα μπορούσα να διαφωνώ περισσότερο), οι οποίες ωστόσο κινήθηκαν στα όρια της νομιμότητας, σε ό,τι αφορούσε τις προθέσεις τους τουλάχιστον... Ο αναρχισμός είναι μια περιπέτεια του μυαλού απολύτως σεβαστή: κυρίως στη διάρκεια του 19ου αιώνα...».
Τελικώς, η παρουσία της Αστυνομίας στα Εξάρχεια αποκαθιστά την ασφάλεια; «Όταν ξεκίνησαν οι "επιχειρήσεις αρετής" στη δεκαετία του '80, κατέληξαν σε έναν παιδαριώδη πόλεμο, με τους ανεκπαίδευτους αστυνομικούς να αντιδρούν εναντίον των τότε θερμοκέφαλων νέων που προκαλούσαν με βρισιές, χειρονομίες και υπονοούμενα, από αυτά που ανταλλάσσουν οι άνδρες στα γήπεδα και στα αποδυτήρια», θυμάται. Και σήμερα;
«Βλέπουμε ταραχές που ξεκινούν με εναύσματα πολιτικά, ενώ σε άλλες περιπτώσεις την αφορμή μπορεί να δίνει η παρουσία μιας κλούβας γύρω από την οποία χαζολογάνε τα ΜΑΤ. Από την άλλη, καταγράφονται αντιδράσεις με τρόπο που καθιστά την παρουσία, αλλά και τη σχεδιασμένη, νηφάλια δράση της αστυνομίας, απαραίτητες. Δεν υπάρχουν ούτε η ωριμότητα ούτε οι μηχανισμοί αυτο-οργάνωσης που θα καθιστούσαν άχρηστη την αστυνομία και τις αρμοδιότητές της: οι παραβάσεις του νόμου στα Εξάρχεια είναι ποικίλες - από εκείνες του ΚΟΚ μέχρι την ύπαρξη "προστασίας" στα μπαρ...».
Και αυτόν τον ρόλο μπορεί να τον παίξει η αστυνομία; «Το σύστημα χωλαίνει ακόμη και σήμερα, καθώς οι αστυνομικές δυνάμεις που κυκλοφορούν σε τέτοιους αριθμούς δεν ασχολούνται με το εμπόριο ναρκωτικών που συνεχίζεται κανονικά στην πλατεία, ούτε με το εμπόριο γυναικών που διενεργείται λίγο πιο κάτω, γύρω από την πλατεία Ομονοίας. Η Δίωξη Ναρκωτικών δεν περνά από εδώ... Αν η χρήση ναρκωτικών είναι νόμιμη πρέπει να οργανωθεί διαφορετικά, ώστε να πέσουν οι τιμές στον δρόμο και να συγκροτηθεί ένα είδος κρατικού μονοπωλίου. Με αυτό τον τρόπο οι χρήστες δεν θα εξαθλιώνονται...».
«Δεν έχουμε ανάγκη τη νοοτροπία του μπάτσου αλλά την παρουσία μιας μητροπολιτικής αστυνομίας. Πώς θα ήταν δηλαδή σήμερα τα πράγματα στην κοινωνία χωρίς την, έστω και αόριστη, απειλή της τιμωρίας, αυτής της διαδικασίας που ονομάζεται "επιβολή του νόμου;"» αναρωτιέται η Σώτη Τριανταφύλλου. Απέναντι όμως σε έναν «μπάτσο» δεν δικαιολογείται η επαναστατικότητα;
«Όταν συλλαμβάνονται κάποιοι (δικαίως; αδίκως; ποτέ δεν μαθαίνουμε) οργανώνεται αμέσως διαμαρτυρία και διαδήλωση για την απελευθέρωσή τους. Θεωρώ πολιτικό εξευτελισμό το να συνδέεται η πολιτική δράση με τον μη σεβασμό του ποινικού κώδικα. Ο επαναστάτης είναι επαναστάτης όταν σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους: ο βανδαλισμός δεν προβλέπεται παρά μόνο στις σπάνιες ιστορικές στιγμές όπου η νομιμότητα δίνει τη θέση της σε μια καινούργια. Η ανομία είναι αντεπαναστατική». Όμως πολλές φορές αποδεικνύεται ότι άνθρωποι συλλαμβάνονται αδίκως, αντιλέγουμε. «Παρατράγουδα σημειώνονται. Αλλά υπάρχουν σοβαρότερα προβλήματα από την απειλή να περάσω ορισμένες ώρες στη ΓΑΔΑ, εκ λάθους ή από υπερβολικό ζήλο ενός αστυνομικού».
«Δεν είμαστε αθώοι για τη σημερινή κατάσταση», επιμένει η Σώτη Τριανταφύλλου. Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη είναι; «Ο κ. Χρυσοχοΐδης κατέβασε στρατό στα Εξάρχεια για να ικανοποιήσει τους ψηφοφόρους του και γιατί "κάτι" έπρεπε να κάνει. (Ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί...) Είναι φυσικό να δημιουργείται άσχημη ψυχολογία: εξίσου άσχημη ψυχολογία δημιουργούν η ανομία και το υποτιθέμενο "άβατο" που υπαινιχτήκαμε πιο πάνω.
Χρειάζεται επανεξέταση των ρόλων. Να υπερβούμε τα στερεότυπα για το καλό και το κακό. Να μηδενίσουμε το κοντέρ στη μικροκοινωνία μας. Αλλά για να δούμε καθαρά τα πράγματα χρειάζεται ευταξία. Το μετεμφυλιακό μίσος δεν οδηγεί πουθενά. Ίσως φταίνε οι μεταφράσεις των μαρξιστικών κειμένων: το αναφέρω χαμογελώντας, αλλά το εννοώ... Η φιλοσοφία του κοινωνικού μίσους οδηγεί σε φαρσικές καταστάσεις. Το ζήτημα δεν είναι να κόψουμε τους βιομηχάνους σε κομματάκια και να τα σκορπίσουμε στον αέρα». Για τους συγγραφείς υπάρχει αντίστοιχο ζήτημα απειλής;
«Έχω δεχτεί απειλές σε διάφορες περιπτώσεις και στιγμές. Ειλικρινά, δεν δίνω δεκάρα. Μου είπαν ακόμη ότι θα την πάθω σαν την Κούνεβα (από την ανάποδη), επειδή υποστηρίζω τον νόμο και την τάξη. Είμαι μεγάλη γυναίκα, έχω ζήσει πολλά, δεν φοβάμαι κανέναν και τίποτα. Αυτά είναι αστεία πράγματα...».
«Είναι κάτι σαν το γαλατικό χωριό»
«Τα Εξάρχεια είναι η πιο ανθρώπινη, η πιο ζωντανή γειτονιά στο κέντρο της Αθήνας. Αγαπημένη και όμορφη γειτονιά. Με τον λόφο της, τους πεζόδρομους, την Καλλιδρομίου της. Με τους κατοίκους της που αποτελούν μια μικρή ανοιχτή κοινωνία με ευαισθησίες και χιούμορ. Κι ένα μεγάλο «ελάττωμα»: να αντιστέκεται.
Είναι κάτι σαν το γαλατικό χωριό για το κράτος, το οποίο κάνει ό,τι μπορεί για να εξαναγκάσει τους αμετανόητους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, τα στέκια τους, τις δραστηριότητές τους, ώστε να απομείνει η περιοχή καθαρή και αμόλυντη στα χέρια εταιρειών και λοφτ κατοικιών. Άλλοτε ρίχνοντας ναρκωτικά με το τσουβάλι, όπου από τη μια στιγμή στην άλλη γέμισαν οι δρόμοι με εξαρτημένα παιδιά-ζόμπι, και άλλοτε με τις γνωστές επιχειρήσεις-σκούπα της Αστυνομίας, ρίχνοντας δακρυγόνα και ξύλο πάλι με το τσουβάλι. Δεν τσιγκουνεύεται σε τέτοια το κράτος. Αλήθεια, για ποιο άβατο μιλούν; Κάθε τρεις και λίγο οι κλούβες και τα ΜΑΤ είναι παντού, τρομοκρατώντας τους πάντες. Ανέκαθεν τα Εξάρχεια ήταν η περιοχή που μπορούσες να κυκλοφορήσεις οποιαδήποτε ώρα της μέρας ή της νύχτας χωρίς τον παραμικρό κίνδυνο. Η ανασφάλεια και ο φόβος κάνουν την εμφάνισή τους μαζί με την αστυνομία. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να βρεθείς με ανοιγμένο κεφάλι γιατί κάθεσαι στο καφενείο της γειτονιάς σου. Από την άλλη, ζώντας κανείς στα Εξάρχεια, ζει στην καρδιά των γεγονότων που λένε. Βγαίνεις για μια βόλτα και ενημερώνεσαι για ό,τι συμβαίνει στην πολιτική, για ό,τι καινούργιο κάνει την εμφάνισή του στη μουσική, τον κινηματογράφο, τις
εκδόσεις, πηγαίνοντας παντού με τα πόδια. Η πληροφόρηση είναι παντού. Στα συνθήματα και στις εφημερίδες τοίχου, στις αφίσες-έργα τέχνης, στα διάφορα λουκ των ανθρώπων. Όταν λοιπόν απαντούσα "Εξάρχεια", στην ερώτηση "Πού μένεις;", έβλεπα έναν ψιλοπανικό στα μάτια κάποιων που καταπίνουν αμάσητα όσα τους σερβίρονται και έκανα φιλότιμες προσπάθειες να εξηγήσω την κατάσταση. "Γιατί δεν μένεις κάπου πιο ήσυχα;". Δεν τη θέλω αυτή την ησυχία-αδιαφορία. Ελπίζω στη διαρκή αντίσταση των κατοίκων και των ομάδων που ανησυχούν, μέχρι την οριστική απομάκρυνση της τρομο-αστυνομίας από την περιοχή».
Β. Τζώρτζη, επί χρόνια κάτοικος της περιοχής
Ο πρώτος υπουργός ΠΡΟ-ΠΟ (Προστασίας του Πολίτη), Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, ανέλαβε το ρίσκο να παίξει ένα διαφορετικό παιχνίδι: ρίχνει νυχθημερόν στο «γήπεδο» των Εξαρχείων μερικές εκατοντάδες αστυνομικούς των ειδικών δυνάμεων, τζογάρει με την ανάγκη να αισθάνονται οι πολίτες ασφάλεια (ότι «υπάρχει κράτος»!) και μετρά τα πολιτικά του κέρδη σε σχέση με τις απώλειες από τις συγκρούσεις. Χωρίς να αλλάζει το «μύθο των Εξαρχείων»...
Δύο εβδομάδες μετά την 8η Οκτωβρίου 2009, στρατοπεδεύουν οι ειδικές δυνάμεις στα Εξάρχεια με «χρήσιμη αφορμή» το επεισόδιο που συνέβη την ίδια μέρα, όταν ομάδα νεαρών επιτέθηκε για να προκαλέσει φθορές σε τράπεζες και βιβλιοπωλεία. Περπατούμε στους δρόμους της ιστορικής συνοικίας. Ακούμε ανθρώπους μουδιασμένους. «Όταν ανοίγεις την πόρτα το πρωί και αντί για καλημέρα βλέπεις προτεταμένα αυτόματα πώς νιώθεις;», μας λέει ένας μεσόκοπος κοντά στην πλατεία Εξαρχείων. Στην Καλλιδρομίου συναντούμε τον Γιάννη Φελέκη, ιστορική φυσιογνωμία της οργάνωσης ΟΚΔΕ-Σπάρτακος. Αντιμετωπίζει την κατάσταση με χιούμορ: «Όποιος πει τώρα ότι δεν υπάρχει κράτος στα Εξάρχεια, του χρειάζεται μπάτσος...».
Κάποιοι, πάντως, δεν κρύβουν καθόλου το θυμό τους για τους «μπάτσους» που μπαίνουν στα μαγαζιά, βγάζουν έξω τον κόσμο και «ρίχνουν στα γόνατα τους συντρόφους». Το βροντοφώναξαν και στην πρώτη συνέλευση της πλατείας, χωρίς κουκούλες. Άλλοι παραδέχονται ότι τα πράγματα είχαν από καιρό ξεφύγει. Θέλουν να αντιδράσουν για την «αστυνομική κατοχή» αλλά δεν έχουν αποφασίσει το πώς.
Αστυνομικές... διευκολύνσεις
Ίσως, τελικά, να τους... διευκολύνει η ίδια η Αστυνομία. Περιστατικά όπως εκείνο της φιλολόγου στην οδό Μεσολογγίου που δέχτηκε οχετό ύβρεων από αστυνομικούς όταν διαμαρτυρήθηκε από το μπαλκόνι της ή οι βίαιες προσαγωγές το βράδυ της Τετάρτης 21 Οκτώβρη, για τις οποίες ζήτησε μετά «συγγνώμη» ο Μ. Χρυσοχοΐδης, είναι μόνο ενδεικτικές. Επιστρέφοντας στα βρώμικα και ασυντήρητα πεζοδρόμια της περιοχής ψάχνουμε εικόνες συγκρίσιμες με το «προκατοχικό» παρελθόν: Λιγότεροι τοξικοεξαρτημένοι, τουλάχιστον την ημέρα. Λιγότεροι νέοι με θυμωμένο βλέμμα τη νύχτα. Να έχουν πάει κάπου παρακάτω; Να κρύβονται; Έτσι λύνεται το πρόβλημα;
Επιμένουμε να προσπαθούμε να μιλήσουμε για τα προβλήματα της περιοχής με κατοίκους αλλά και επωνύμους-μέλη των αναρίθμητων πολιτικών ομάδων και συλλογικοτήτων που κινούνται στον χώρο του αναρχισμού, της άκρας Αριστεράς, της κινηματικής δράσης και έχουν εδώ τα στέκια τους. Όσοι παραδέχονται τα προβλήματα του παρελθόντος, το κακό που έκαναν κάποιοι θερμοκέφαλοι «μπαχαλάκηδες» καθιστώντας απαραίτητη την αυξημένη παρουσία αυτής της Αστυνομίας, αρνούνται να μιλήσουν επωνύμως. Ο φόβος εμφυλίου και αντιποίνων κλείνει τα στόματα. Ελάχιστες οι φωνές που θα μιλήσουν ευθαρσώς.
3.500 υπογραφές
Καταφεύγουμε στον πεζόδρομο της Τσαμαδού. Στο «κηπάκι» γίνεται η συνέλευση της Πρωτοβουλίας Κατοίκων Εξαρχείων που πέρυσι, λίγο μετά τη δολοφονία Γρηγορόπουλου, οργάνωσε πορεία χιλίων κατοίκων στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής. Στο κείμενο που τότε συνέταξαν ζητώντας «Απομάκρυνση των ΜΑΤ τώρα!» έχουν συγκεντρωθεί 3.500 υπογραφές. Συζητούν, κάτω από το φως μιας αναιμικής λάμπας που κρέμεται από ψηλά, για το πώς θα εξωτερικεύσουν το πρόβλημα της γειτονιάς στην Αθήνα. Ακούν έναν νέο, μαθητή έως πέρσι του λυκείου της περιοχής, που ζητεί να γίνει κάτι με το θέμα των ναρκωτικών. Η Ρίκα περιγράφει το σκηνικό του πρωινού με τις ομάδες αστυνομικών όπου περνούσαν μπουλουκηδόν δίπλα από σημείο που γινόταν ναρκεμπόριο. Στην ανακοίνωση που συνέταξαν διαβάζουμε:
«Τις τελευταίες μέρες, σε μια γελοία όσο και επικίνδυνη επίδειξη ισχύος δυνάμεων, οι Ειδικές Δυνάμεις σε συνδυασμό με μονάδες Δέλτα κ.λπ. οργώνουν την περιοχή προσάγοντας στο τμήμα άτομα που απλώς κυκλοφορούν ή πίνουν το ποτό τους, εκφοβίζοντας και χυδαιολογώντας σε ανθρώπους κάθε ηλικίας και δη γυναίκες χωρίς κανένα προκάλυμμα. Η κατάσταση την οποία συνεχίζει και εντείνει η πρόσφατα εκλεγμένη κυβέρνηση εις "επίδειξη έργου" έχει δημιουργήσει συναισθήματα αγανάκτησης σε κατοίκους και ανθρώπους που κυκλοφορούν και εργάζονται στα Εξάρχεια, που εμποδίζονται στις καθημερινές τους δραστηριότητες. Πέρα από το γεγονός ότι οι κινήσεις αυτές προσβάλλουν την αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου, σε τελική ανάλυση ακυρώνουν τη συλλογική προσπάθεια αλλαγής των όρων της καθημερινής μας ζωής με ένα κλίμα αποδιοργάνωσης και εκφοβισμού που καλλιεργούν. Αποδεικνύεται, έτσι, περίτρανα ότι οι αστυνομικές δυνάμεις καμία υπηρεσία δεν προσφέρουν στους πολίτες των Εξαρχείων σε καθημερινές κλοπές, καταγγελίες για παρκαρισμένα, υποδείξεις για εμπόριο ναρκωτικών, επικαλούμενοι το "άβατο", το οποίο πολύ εύκολα προσπερνούν όταν κατεβαίνουν ως κομάντο σε "θεαματικές ενέργειες" που (συν)ταράσσουν τη ζωή της γειτονιάς.
Θέλουμε να συνεχίσουμε την προσπάθεια να κάνουμε τα Εξάρχεια ζωντανή, ανθρώπινη και βιώσιμη γειτονιά, με πράσινο, φροντίδα, καθαριότητα, ελεύθερους χώρους και με συνεχείς δραστηριότητες πολιτισμού και συνεύρεσης, θέλουμε τα Εξάρχεια να συνεχίσουν να είναι μια γειτονιά ελεύθερης έκφρασης και δημιουργικής δράσης. Δεν θα δεχθούμε, λοιπόν, κλίμα εκφοβισμού από οποιαδήποτε κατεύθυνση, πολύ περισσότερο από το κράτος...».
Καταγγελία με ονοματεπώνυμο
Η καλή μέρα για την «αποκατάσταση του νόμου και της τάξης» φαίνεται από το πρωί - ειδικά αν προκύπτει για ένα εφιαλτικό επεισόδιο που συνέβη μέσα στα μαύρα μεσάνυχτα.
Τα όσα συνέβησαν ξημερώματα της 9ης Οκτωβρίου ζωντανεύουν εμπρός μας μέσα από την έγγραφη καταγγελία της φιλολόγου-σχολικού συμβούλου Ζωής Μπέλλα-Αρμάου, παντρεμένης, με παιδιά, που κατοικεί τριάντα χρόνια στα Εξάρχεια και το σπίτι της είναι στην οδό Μεσολογγίου, ελάχιστα μέτρα από το σημείο της δολοφονίας του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου:
«Ξημερώματα Παρασκευής 09/10/2009, ώρα 12.45 π.μ., μια διμοιρία των ΜΑΤ έχει σταματήσει στη διασταύρωση Μεσολογγίου και Α. Μεταξά, στα Εξάρχεια, ακριβώς κάτω από το σπίτι μου. Ακούγονται ύβρεις και χυδαιολογίες που ανταλλάσσονται ανάμεσα σε τρεις νεαρούς που βρίσκονται στον πεζόδρομο της Μεσολογγίου, στην πολυκατοικία απέναντι και στους άνδρες των ΜΑΤ. Το φραστικό επεισόδιο συνεχίζεται επί ώρα. Βγαίνω στο μπαλκόνι και βλέπω τους άνδρες των ΜΑΤ να συνοδεύουν τα λόγια τους με αντίστοιχες χειρονομίες σεξιστικού περιεχομένου (πιάνοντας με τα χέρια τους τα γεννητικά τους όργανα κ.ά.). Μιλούν δυνατά και προκλητικά, προχωρώντας κατά διαστήματα επιθετικά προς τους νεαρούς. Κόσμος βγαίνει στα παράθυρα και στα μπαλκόνια. Εμείς, οι κάτοικοι των Εξαρχείων, έχουμε ζήσει πολλές φορές παρόμοιες καταστάσεις. Αυτή τη φορά, όμως, η χυδαιότητα και η πρόκληση των ανδρών των ΜΑΤ απέναντι σε 3 μόνο νεαρούς ξεπερνούν κάθε όριο.
Τους λέω ότι είναι "όργανα της τάξης και δεν επιτρέπεται να απαντούν με χυδαιολογίες και προκλητικό τρόπο". Τότε κάποιοι μου απαντούν: "Άντε πήγαινε μέσα να βάλεις κάνα πλυντήριο", "μπες μέσα, κυρά μου", "άι, παράτα μας" και άλλα παρόμοια, γελώντας ειρωνικά. Τους λέω ότι η συμπεριφορά τους είναι ανάρμοστη προς μια κυρία και προς την ιδιότητά τους, αυτοί συνεχίζουν τις λοιδορίες και προς εμένα και προς τους νεαρούς, κάποιος στρέφει προς το μέρος μου έναν φακό. Τους λέω ότι με προσβάλλουν ως πολίτη και τους ζητώ να μου δώσουν τον αριθμό τους. Τότε είναι που υπερβαίνουν κάθε όριο κοσμιότητας. Κάποιος μου απαντά: "Κατέβα να μου τον πάρεις", γελούν, και κάποιος άλλος συμπληρώνει "ναι, και να μου τον μετρήσεις", και κάποιος άλλος "ναι, με το στόμα", προσθέτοντας και άλλα κοροϊδευτικά σχόλια.
Ως πολίτης και ως γυναίκα ένιωσα ότι είχα θιγεί αφάνταστα και ότι η συμπεριφορά τους συνιστούσε δημόσια προσβολή και υπέρβαση εξουσίας. Κατεβαίνω στον πεζόδρομο της Μεσολογγίου. Η διμοιρία έχει προχωρήσει λίγο πιο πέρα από την είσοδο της πολυκατοικίας μου και στέκεται μπροστά από την πολυκατοικία στον αρ. 17, όπου μέσα έχουν κλειστεί οι 3 νεαροί (δύο αγόρια και μία κοπέλα, με τους οποίους διαπληκτίζονταν προηγουμένως). Βλέπω ότι λίγο πιο πέρα στέκονται αρκετοί ειδικοί φρουροί, οι οποίοι πλησιάζουν. Ζητώ από τους άνδρες των ΜΑΤ να μου δώσουν τους αριθμούς τους. Κανείς δεν έχει διακριτικά, ούτε μου δίνουν τα στοιχεία τους. Αντιθέτως, κάποια στιγμή, ένας απ' όλους, μετρίου αναστήματος, στρέφει το κεφάλι (οι άλλοι δεν τον βλέπουν) και μου κάνει με το στόμα έναν μορφασμό με σεξιστικό υπονοούμενο. Στο μεταξύ κατεβαίνουν από τα σπίτια τους και άλλοι κάτοικοι, μαζεύονται και περαστικοί. Επιμένω να μου δώσουν τα στοιχεία τους, δεν μου τα δίνουν•, απευθύνομαι σε κάποιον που λόγω ηλικίας υποθέτω ότι είναι ο επικεφαλής τους. Μου λέει, με τρόπο απαξιωτικό, να απευθυνθώ στην αστυνομία. Πράγματι, αυτό κάνω. Η ώρα είναι 1.17 π.μ. Τηλεφωνώ από το κινητό μου. Μου απαντά μια αστυνομικός. Της λέω επώνυμα ότι έχω δεχθεί λοιδορίες και προπηλακισμούς από τη διμοιρία των ΜΑΤ που εκείνη την ώρα εκτελούσε υπηρεσία στην οδό Μεσολογγίου και Μεταξά και ζητώ την προστασία της αστυνομίας. Με αφήνει να περιμένω στο τηλέφωνο, το οποίο κάποια στιγμή κλείνει. Ξαναπαίρνω σε 3', απαντά κάποια άλλη αστυνομικός, η οποία ζητά να της διηγηθώ εκ νέου τι συμβαίνει, πράγμα το οποίο έκανα, αλλά η Άμεση Δράση δεν προσήλθε.
Παράλληλα, ανοίγει η εξώπορτα της πολυκατοικίας στον αρ. 17 και βγαίνει ένας από τους κατοίκους. Εκείνη τη στιγμή βρίσκουν ευκαιρία 3-4 ειδικοί φρουροί, εισβάλλουν στην είσοδο της πολυκατοικίας και επιτίθενται σε έναν νεαρό που βρίσκεται μέσα• τον ρίχνουν κάτω, τον χτυπούν και τον τραβούν βίαια προς τα έξω. Οι κάτοικοι φωνάζουν ότι η είσοδός τους στην πολυκατοικία τους χωρίς ένταλμα είναι παράνομη και κάποιοι προσπαθούν να προστατεύσουν τον νεαρό από τα χτυπήματα. Στη συνέχεια οι ειδικοί φρουροί μετακινούνται προς τη διασταύρωση Μεσολογγίου και Τζαβέλλα, ενώ οι δυνάμεις των ΜΑΤ και πάλι προς τη διασταύρωση Μεσολογγίου και Μεταξά, δηλαδή κάτω από το σπίτι μου. Ο κόσμος διαλύεται, επιστρέφω κι εγώ στο διαμέρισμά μου. Τους ακούω και πάλι να απαντούν κοροϊδευτικά στις ύβρεις κάποιων νεαρών και να μιμούνται με ειρωνικό τρόπο τις φωνές τους.
Εν κατακλείδι,
1. επειδή θεωρώ ότι οι άνδρες των ΜΑΤ, που την ανωτέρω ημερομηνία και ώρα εκτελούσαν υπηρεσία στη διασταύρωση των οδών Μεσολογγίου και Μεταξά, εντελώς απρόκλητα, προσέβαλαν δημοσίως και ενώπιον τρίτων την τιμή και την υπόληψή μου με σεξιστικές εκφράσεις και χειρονομίες, υπερβαίνοντας τα καθήκοντά τους και προσβάλλοντάς με βάναυσα ως γυναίκα και ως πολίτη,
2. επειδή θεωρώ ότι οι ειδικοί φρουροί που εκτελούσαν υπηρεσία στον πεζόδρομο της Μεσολογγίου και Τζαβέλλα την ίδια ώρα υπερέβησαν τα καθήκοντά τους με την είσοδό τους χωρίς ένταλμα στην πολυκατοικία επί της οδού Μεσολογγίου 17 και επιτέθηκαν απρόκλητα και με βάναυσο τρόπο σε έναν νεαρό,
3. επειδή ως πολίτης ένιωσα απροστάτευτη (σημειώνω ότι την Παρασκευή, 9/10/2009, το απόγευμα, τηλεφωνικά ενημέρωσα για το επεισόδιο και το προσωπικό Γραφείο του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, από το οποίο απλώς μου απάντησαν ότι θα ενημερώσουν τον υπουργό),
4. κι επειδή θεωρώ ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά των ανδρών των ΜΑΤ και των ειδικών φρουρών εκθέτει το σώμα της αστυνομίας, καταθέτω τη συγκεκριμένη καταγγελία και παρακαλώ να μεριμνήσετε για τα δέοντα. Εφόσον κριθεί αναγκαίο, μπορώ να σας καταθέσω και ονόματα μαρτύρων, που ήταν παρόντες στα επεισόδια».
Τα ψιλά γράμματα της γειτονιάς
«Τα Εξάρχεια θα γίνουν σαν την Πλάκα»! Ποιος πολιτικός εκστόμισε την ουρανομήκη αυτή εξαγγελία 16 χρόνια πριν («Ε»-18/6/93); Ο υφυπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γιώργος Βουλγαράκης, τότε (1993) που δεν είχαμε ακόμη γνωρίσει τις επιδόσεις του ως υπουργού Δημόσιας Τάξης, τις επιδόσεις του στις αγοραπωλησίες ακινήτων και τη σύμπτωση μεταξύ νομίμου και ηθικού.
Και δες πώς τα έφερε ο καιρός, να διαβάσουμε σε μια πρόσφατη ανακοίνωση οργάνωσης που δραστηριοποιείται στα Εξάρχεια (Κοινή Δράση Αλληλεγγύης) ότι ο κ. Βουλγαράκης φέρεται ως ιδιοκτήτης παλαιάς πολυκατοικίας σε κεντρικό σημείο της συνοικίας - άρα και υποψήφιος να προσπορισθεί (ο ίδιος ή κάποια υπεράκτια;) τα κέρδη από την άνοδο των αξιών ακινήτων εάν η περιοχή «καθαρίσει» από «ενοχλητικά στοιχεία».
«Πιστεύουμε ότι η αθηναϊκή γειτονιά έχει επιβιώσει, παρά την κακομεταχείριση που έχει υποστεί. Ιδιαίτερα το διαπιστώνει αυτό κάποιος στα Εξάρχεια και την Πλάκα, όπου υπάρχουν κοινωνικές σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους». Δήλωση του Θεόδωρου Πάγκαλου, τότε (18/8/94) υποψήφιου δημάρχου (έχασε από τον Δ. Αβραμόπουλο) και νυν αντιπροέδρου της κυβέρνησης.
Λίγο πριν από τον πόλεμο του '40, σε διαμέρισμα πολυκατοικίας των Εξαρχείων (Ασκληπιού-Αραχώβης) έμενε ως φοιτητής, με τη μητέρα του Σοφία, ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ανήκε σε ομάδα αριστερών-τροτσκιστών και τον παρακολουθούσε η αστυνομία του Μεταξά. Ο Ανδρέας είχε παρακαλέσει τον θυρωρό της πολυκατοικίας και του έκρυβε διάφορα έντυπα. (Η πληροφορία και όσες ακολουθούν προέρχονται από το βιβλίο του Γ. Καιροφύλα «Η ωραία Νεάπολις και τα παρεξηγημένα Εξάρχεια», εκδ. Φιλιππότη, 2002).
Στο οικόπεδο του πρώην πάρκινγκ της Ναυαρίνου, όπου οι κάτοικοι κατάφεραν πρόσφατα να δημιουργήσουν ένα πάρκο, στεγάστηκε το 1907 η πρώτη ιδιωτική κλινική της Αθήνας. Δημιουργός της, ο Μαρίνος Γερουλάνος, προστατευόμενος της βασιλικής οικογένειας και πρόγονος του νυν υπουργού Πολιτισμού Παύλου Γερουλάνου.
Η πρώτη συνάντηση ιδρυτών του ΕΑΜ έγινε στις 27 Σεπτεμβρίου 1941 σε σπίτι της οδού Μαυρομιχάλη.
Πίσω από το Πολυτεχνείο, Μπουμπουλίνας και Τοσίτσα, διαδραματίστηκε στις 5/3/1943 πολύνεκρη σύγκρουση ένοπλων κατακτητών με άοπλους Αθηναίους, που διαδήλωναν διαμαρτυρόμενοι για τα σχέδια να σταλούν Έλληνες πολίτες για αναγκαστική εργασία στη Γερμανία.
«Απαιτείται κατάσταση ηρεμίας, διαλόγου και σύγκλισης»
Μια γειτονιά δεν είναι μόνον οι άνθρωποι. Είναι και τα κτίρια, οι κανόνες με τους οποίους κατασκευάζονται, οι χρήσεις που εξυπηρετούν. Με αφορμή το πολεοδομικό περιβάλλον, συζητούμε για τα Εξάρχεια με δύο πρόσωπα που ζουν στην περιοχή.
Ο Γιάννης Πολύζος είναι αρχιτέκτονας-πολεοδόμος, αντιπρύτανης του ΕΜΠ. Η λειτουργία του Πολυτεχνείου συνέβαλε στη διαμόρφωση της ατμόσφαιρας των Εξαρχείων, όχι μόνο μέσω της εξέγερσης και των εκδηλώσεων, αλλά και από τους χιλιάδες φοιτητές που επέλεγαν τη συγκεκριμένη περιοχή για κατοικία. Τον ρωτούμε για την πολεοδομική παρέμβαση που επιχειρήθηκε στην περιοχή από τη δεκαετία του '80:
«Βγήκε ένα προεδρικό διάταγμα, κυρίως για να καταπολεμήσει την αθρόα επέκταση των μπαρ, επειδή συνδέθηκαν με την εξάπλωση των ναρκωτικών. Αλλά ποτέ δεν εφαρμόστηκε ουσιαστικά. Το ζητούμενο είναι να μην απομακρυνθούν από μια περιοχή οι κάτοικοι. Εάν οι συνθήκες της αγοράς αρχίσουν να βάλλουν κατά της κατοικίας, τότε έχεις ανάγκη από τα ΜΑΤ»...
Τι ρόλο έπαιξαν οι ιδεολογικοί χώροι και το «άβατο»; «Στην Πολεοδομία δεν υπάρχει άβατο, εκτός εάν μιλούμε για γκέτο, που δημιουργούν ενδεχομένως οι κανόνες της αγοράς. Χώροι και ομάδες αρέσκονται να ελέγχουν περιοχές, αλλά σε μια πόλη δεν μπορεί να υπάρχουν χώροι όπου η έκφραση είναι λιγότερο ή περισσότερο ελεύθερη. Δεν μπορεί να υπάρχει χώρος ανομίας», λέει ο κ. Πολύζος. Και η αστυνόμευση; «Η αστυνόμευση, εάν είναι ήπια, νομίζω ότι δεν προκαλεί αντιδράσεις. Τα πράγματα δυσκολεύουν όταν γίνεται επιδεικτική και εκ των πραγμάτων θέλει να προκαλέσει την άλλη πλευρά, που αρέσκεται και εκείνη στις προκλήσεις.
Για να ασκηθεί πολεοδομική πολιτική απαιτείται κατάσταση ηρεμίας, διαλόγου και σύγκλισης που δεν είναι εμφανής»...
«Η γκετοποίηση του αναρχισμού διευκόλυνε κράτος, προβοκάτσια»
Μια φωνή που επιμένει να ακούγεται ανάμεσα στον κρότο των κλομπ και τις βιτρίνες που σπάζουν.
Ο Παναγιώτης Παπαδόπουλος (ο «Κάιν» των Εξαρχείων που όμως ουδέποτε δολοφόνησε τον Άβελ) αυτοπροσδιορίζεται σήμερα «μεμονωμένο άτομο από το αναρχικό / ελευθεριακό κίνημα» και συνεχίζει να παλεύει. Τον ρωτάμε τι νιώθει για τον «μπαμπούλα» των Εξαρχείων, το «άβατο», τις αστυνομικές επιχειρήσεις, τα Εξάρχεια του μέλλοντος. Σκέφτεται και μιλά με την ίδια ένταση που κάποτε έτρεχε στους φλογισμένους δρόμους του κέντρου. «Συντροφικά και αλληλέγγυα με τους κατοίκους των Εξαρχείων ενάντια σε κάθε είδους αστυνομοκρατία και φασισμό»:
«Τελικά, δεν γίνεται να μην περάσεις από τη μυθοπλασία ή την ιδεοληψία. Η ουσία είναι να την ξεπεράσεις, μη γίνει "μόνιμη στέγη" και σε διαλύσει. Αργείς, αλλά ο χρόνος, η ανάλυση της ήττας τις κάνει σκόνη! Εμείς είχαμε το μύθο της "πρωτεύουσας", της αντίστασης στην εξουσία. Η κοινωνία κράτησε άθελά της εκείνον που εισέπραξε από το κράτος και τα ΜΜΕ που κατασκεύασαν τα Εξάρχεια σαν ένα "άβατο" και "κέντρο ανομίας και τρομοκρατίας".
Η σημερινή εικόνα των Εξαρχείων είναι αντανάκλαση των λαθών μας και της ανυπαρξίας οργάνωσης του αναρχικού χώρου. Οι διαφορές τού τότε με το τώρα -χωρίς και η δική μας "γενιά" να αποφύγει να γράψει ολέθριες πολιτικές "κληρονομιές"- είναι ποιοτικές και αντέχουν στην όποια κακοπροαίρετη σύγκριση».
«Το μεγαλύτερο λάθος είναι πως, αντί να πολιτικοποιήσουμε το φαινόμενο της "άγριας νεολαίας" (που τσακίζει το "ράμφος" της στον τοίχο των "στόχων της κυριαρχίας" και από εκεί στις φυλακές), φανήκαμε ανεπαρκείς. Ποινικοποιηθήκαμε από ομάδες με φασίζουσα και μηδενιστική δράση που με τη δράση τους στην περιοχή αλλά και στο κίνημα (οι αναρχικοί μειοψήφησαν σαν ρεύμα κι αυτό φάνηκε στον περσινό Δεκέμβρη) απαξιώσανε κάθε πιθανότητα απεύθυνσης και προσέγγισης στον ήδη ταλαιπωρημένο και παραπληροφορημένο από το κράτος κοινωνικό ιστό.
Ίδια είναι η ζημιά στα Εξάρχεια, όπου ο πολιτικός χουλιγκανισμός χρησιμοποιήθηκε σαν εργαλείο για τον υπουργό Δημόσιας Τάξης και τους "αντιεξουσιαστές φίλους" του.
Ίδια και σε όσους αφεθήκαμε ανυποψίαστοι μπροστά στην "Εξαρχειοποίηση" και γκετοποίηση του αναρχισμού γύρω από μια πλατεία που διευκόλυνε το κράτος και την προβοκάτσια του, τη λάσπη του για τους αναρχικούς, τη διασπορά της ηρωίνης για να μολύνει και να ταυτίσει με την πρέζα κάθε ελεύθερο άνθρωπο που αρνείται να "τρυπιέται" με το ναρκωτικό της εξουσίας! Ισόποση και για τον αναρχικό χώρο που σωπαίνει (εκτός από την Αναρχική Αρχειοθήκη και αυτό την τιμά), δεν παίρνει θέση απέναντι σε μια μηδενιστική και ισοπεδωτική τάση με προτάγματα που περιστρέφονται γύρω από την τυφλότητα και κινούν τον αυτοσκοπό της βίας».
«Ύστερα από χρόνια, αποστασιοποιημένα, μακριά από τα μεγάλα ή μικρά λάθη και πάθη ενός μακροχρόνιου περάσματος και δράσης από τα Εξάρχεια, θα πω αυτό που νιώθω και αφουγκράζομαι γύρω μου. Η κοινωνία έχει τόσα πολλά προβλήματα από τη βαρβαρότητα της καθημερινότητας που το τελευταίο που την ενδιαφέρει είναι τι γίνεται στα Εξάρχεια.
Και σε αυτό έχουμε και εμείς ευθύνη γιατί προσδιορίσαμε γεωγραφικά, ορίσαμε μια περιοχή, τον μικρόκοσμο μας σαν αυτοαναφορά ύπαρξης και δράσης και μάλιστα αρκετές φορές με τρόπο ελιτίστικο, αδιάλλακτο, απαξιωτικό και εχθρικό απέναντι στην κοινωνία.
Για τα προβλήματα που προκύπτουν σε συνοικίες όπως τα Εξάρχεια, το ιδανικό και το αμεσοδημοκρατικό είναι να επιλύονται με το διάλογο και την πρωτοβουλία υπεράσπισης των σχέσεων και των ισορροπιών από όλους: κατοίκους, πολιτικούς χώρους, καταστήματα, συλλογικότητες».
«Κάθε άλλο "μέτρο", όπως αυτό της επίδειξης δύναμης με όλες τις μορφές αστυνομοκρατίας, είναι παλαιά, άχρηστη και άστοχη "συνταγή" από το αρχείο επιχειρήσεων "αρετής" που εξυπηρετεί όχι μόνο το θέαμα, αλλά μπορεί να έχει τραγική κατάληξη με σφαίρες και αίμα, όπως στο παρελθόν.
Ελπίζω ύστερα από 20 χρόνια να έχουμε γίνει καλύτεροι, να έχουμε "τινάξει" τα μυαλά μας με το "δυναμίτη" της αυτοκριτικής, να μη μιλάμε για διμοιρίες, κλούβες, τάγματα εφόδου και τραμπουκισμούς που καίνε βιβλιοπωλεία, σπάνε μαγαζιά ή ξυλοκοπούν συντρόφους από αριστερές οργανώσεις, αλλά για τα Εξάρχεια όπου θα ξανακαθίσουν να εκφραστούν όλες οι απόψεις και οι ιδέες στην πλατεία χωρίς την ανασφάλεια και το φόβο που σπέρνει ο πολιτικός αυτισμός μας, το "επαναστατικό μας αλάθητο", το μίσος και η έχθρα για τον διπλανό, επειδή τολμά να καταθέτει το διαφορετικό από εμάς! Για αυτόν τον κόσμο χωρίς κανενός είδους τρόμο άλλωστε δεν αγωνιστήκαμε, γίνει δεν γίνει αύριο η επανάσταση;»...
«Η ανομία είναι αντεπαναστατική»
«Ρώτησέ την πόσες απειλές έχει δεχθεί»... «Μα τι έγινε, το πούλησε τελικά το σπίτι της;»...
Με τέτοιας μορφής πληροφορίες -δίκην ερωτημάτων- φροντίζουν να με εξοπλίσουν κάτοικοι των Εξαρχείων μαθαίνοντας ότι πηγαίνω να μιλήσω με τη συγγραφέα Σώτη Τριανταφύλλου. Λίγα μέτρα από την πλατεία Εξαρχείων και ύστερα από ένα σλάλομ ανάμεσα σε κρανοφόρους, μπρατσοφόρους και ασπιδοφόρους των ΜΑΤ μπαίνω στην πολυκατοικία της οδού Στουρνάρη.
Μιλάμε για τα Εξάρχεια τρέχοντας παράλληλα στους δρόμους των αμερικανικών μεγαλουπόλεων και της μετεμφυλιακής Ελλάδας που έχει περιγράψει στα βιβλία της. Σημειώνουμε τσιτάτα: «Η περιοχή των Εξαρχείων έχει σαφή αναφορά στα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Το πρόβλημα είναι ότι στα χρόνια που ακολούθησαν επιχειρήθηκε επέκταση εκείνης της ατμόσφαιρας σε ένα διαφορετικό συγκείμενο, λες και συνεχίζαμε να ζούμε σε συνθήκες χούντας».
«Φαινόμενα μικροπαραβατικότητας, όπως αυτά που καλλιεργήθηκαν στα Εξάρχεια, συναντιούνται πάντοτε τονισμένα σε συγκεκριμένους κεντρικούς θύλακες μεγάλων πόλεων (σ' αυτό που τείνουμε να ονομάζουμε στην αστική κοινωνιολογία "inner city"). Δηλαδή σημεία και περιοχές όπου κάποιος αισθάνεται ότι μπορεί να δράσει χωρίς ταυτότητα, άρα χωρίς συνέπειες (πορνομάγαζα, στέκια αγοραπωλησίας παράνομων ουσιών...)».
«Τα Εξάρχεια θυμίζουν έντονα γειτονιές των αμερικανικών μεγαλουπόλεων στα τέλη της δεκαετίας του '70, δηλαδή πριν από την πρωτοφανή άνοδο της εγκληματικότητας και την αστική ανάπλαση που ακολούθησε».
Της θυμίζουμε ότι, για πολλούς, τα ναρκωτικά «έπεσαν» σκοπίμως στα Εξάρχεια: «Δίνουμε μεγαλύτερη αξία στους μηχανισμούς σε σχέση με αυτήν που πραγματικά έχουν. Δεν πείθομαι ότι στην Ελλάδα μπορεί να γίνονται τέτοια πράγματα (εγκατάλειψη συνοικιών, οργάνωση ελεύθερης ζώνης ναρκωτικών) βάσει ενός συνολικά προαποφασισμένου σχεδίου, ώστε να υποβαθμιστεί ο χώρος και στη συνέχεια να παραδοθεί στους εργολάβους». Και οι αναρχικοί; Οι πολιτικές ομάδες;
«Πρεζάκια και μικροσυμμορίτες συνδέθηκαν με ομάδες που έχουν ορισμένες πολιτικές θέσεις (με τις οποίες δεν θα μπορούσα να διαφωνώ περισσότερο), οι οποίες ωστόσο κινήθηκαν στα όρια της νομιμότητας, σε ό,τι αφορούσε τις προθέσεις τους τουλάχιστον... Ο αναρχισμός είναι μια περιπέτεια του μυαλού απολύτως σεβαστή: κυρίως στη διάρκεια του 19ου αιώνα...».
Τελικώς, η παρουσία της Αστυνομίας στα Εξάρχεια αποκαθιστά την ασφάλεια; «Όταν ξεκίνησαν οι "επιχειρήσεις αρετής" στη δεκαετία του '80, κατέληξαν σε έναν παιδαριώδη πόλεμο, με τους ανεκπαίδευτους αστυνομικούς να αντιδρούν εναντίον των τότε θερμοκέφαλων νέων που προκαλούσαν με βρισιές, χειρονομίες και υπονοούμενα, από αυτά που ανταλλάσσουν οι άνδρες στα γήπεδα και στα αποδυτήρια», θυμάται. Και σήμερα;
«Βλέπουμε ταραχές που ξεκινούν με εναύσματα πολιτικά, ενώ σε άλλες περιπτώσεις την αφορμή μπορεί να δίνει η παρουσία μιας κλούβας γύρω από την οποία χαζολογάνε τα ΜΑΤ. Από την άλλη, καταγράφονται αντιδράσεις με τρόπο που καθιστά την παρουσία, αλλά και τη σχεδιασμένη, νηφάλια δράση της αστυνομίας, απαραίτητες. Δεν υπάρχουν ούτε η ωριμότητα ούτε οι μηχανισμοί αυτο-οργάνωσης που θα καθιστούσαν άχρηστη την αστυνομία και τις αρμοδιότητές της: οι παραβάσεις του νόμου στα Εξάρχεια είναι ποικίλες - από εκείνες του ΚΟΚ μέχρι την ύπαρξη "προστασίας" στα μπαρ...».
Και αυτόν τον ρόλο μπορεί να τον παίξει η αστυνομία; «Το σύστημα χωλαίνει ακόμη και σήμερα, καθώς οι αστυνομικές δυνάμεις που κυκλοφορούν σε τέτοιους αριθμούς δεν ασχολούνται με το εμπόριο ναρκωτικών που συνεχίζεται κανονικά στην πλατεία, ούτε με το εμπόριο γυναικών που διενεργείται λίγο πιο κάτω, γύρω από την πλατεία Ομονοίας. Η Δίωξη Ναρκωτικών δεν περνά από εδώ... Αν η χρήση ναρκωτικών είναι νόμιμη πρέπει να οργανωθεί διαφορετικά, ώστε να πέσουν οι τιμές στον δρόμο και να συγκροτηθεί ένα είδος κρατικού μονοπωλίου. Με αυτό τον τρόπο οι χρήστες δεν θα εξαθλιώνονται...».
«Δεν έχουμε ανάγκη τη νοοτροπία του μπάτσου αλλά την παρουσία μιας μητροπολιτικής αστυνομίας. Πώς θα ήταν δηλαδή σήμερα τα πράγματα στην κοινωνία χωρίς την, έστω και αόριστη, απειλή της τιμωρίας, αυτής της διαδικασίας που ονομάζεται "επιβολή του νόμου;"» αναρωτιέται η Σώτη Τριανταφύλλου. Απέναντι όμως σε έναν «μπάτσο» δεν δικαιολογείται η επαναστατικότητα;
«Όταν συλλαμβάνονται κάποιοι (δικαίως; αδίκως; ποτέ δεν μαθαίνουμε) οργανώνεται αμέσως διαμαρτυρία και διαδήλωση για την απελευθέρωσή τους. Θεωρώ πολιτικό εξευτελισμό το να συνδέεται η πολιτική δράση με τον μη σεβασμό του ποινικού κώδικα. Ο επαναστάτης είναι επαναστάτης όταν σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους: ο βανδαλισμός δεν προβλέπεται παρά μόνο στις σπάνιες ιστορικές στιγμές όπου η νομιμότητα δίνει τη θέση της σε μια καινούργια. Η ανομία είναι αντεπαναστατική». Όμως πολλές φορές αποδεικνύεται ότι άνθρωποι συλλαμβάνονται αδίκως, αντιλέγουμε. «Παρατράγουδα σημειώνονται. Αλλά υπάρχουν σοβαρότερα προβλήματα από την απειλή να περάσω ορισμένες ώρες στη ΓΑΔΑ, εκ λάθους ή από υπερβολικό ζήλο ενός αστυνομικού».
«Δεν είμαστε αθώοι για τη σημερινή κατάσταση», επιμένει η Σώτη Τριανταφύλλου. Ο υπουργός Προστασίας του Πολίτη είναι; «Ο κ. Χρυσοχοΐδης κατέβασε στρατό στα Εξάρχεια για να ικανοποιήσει τους ψηφοφόρους του και γιατί "κάτι" έπρεπε να κάνει. (Ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί...) Είναι φυσικό να δημιουργείται άσχημη ψυχολογία: εξίσου άσχημη ψυχολογία δημιουργούν η ανομία και το υποτιθέμενο "άβατο" που υπαινιχτήκαμε πιο πάνω.
Χρειάζεται επανεξέταση των ρόλων. Να υπερβούμε τα στερεότυπα για το καλό και το κακό. Να μηδενίσουμε το κοντέρ στη μικροκοινωνία μας. Αλλά για να δούμε καθαρά τα πράγματα χρειάζεται ευταξία. Το μετεμφυλιακό μίσος δεν οδηγεί πουθενά. Ίσως φταίνε οι μεταφράσεις των μαρξιστικών κειμένων: το αναφέρω χαμογελώντας, αλλά το εννοώ... Η φιλοσοφία του κοινωνικού μίσους οδηγεί σε φαρσικές καταστάσεις. Το ζήτημα δεν είναι να κόψουμε τους βιομηχάνους σε κομματάκια και να τα σκορπίσουμε στον αέρα». Για τους συγγραφείς υπάρχει αντίστοιχο ζήτημα απειλής;
«Έχω δεχτεί απειλές σε διάφορες περιπτώσεις και στιγμές. Ειλικρινά, δεν δίνω δεκάρα. Μου είπαν ακόμη ότι θα την πάθω σαν την Κούνεβα (από την ανάποδη), επειδή υποστηρίζω τον νόμο και την τάξη. Είμαι μεγάλη γυναίκα, έχω ζήσει πολλά, δεν φοβάμαι κανέναν και τίποτα. Αυτά είναι αστεία πράγματα...».
«Είναι κάτι σαν το γαλατικό χωριό»
«Τα Εξάρχεια είναι η πιο ανθρώπινη, η πιο ζωντανή γειτονιά στο κέντρο της Αθήνας. Αγαπημένη και όμορφη γειτονιά. Με τον λόφο της, τους πεζόδρομους, την Καλλιδρομίου της. Με τους κατοίκους της που αποτελούν μια μικρή ανοιχτή κοινωνία με ευαισθησίες και χιούμορ. Κι ένα μεγάλο «ελάττωμα»: να αντιστέκεται.
Είναι κάτι σαν το γαλατικό χωριό για το κράτος, το οποίο κάνει ό,τι μπορεί για να εξαναγκάσει τους αμετανόητους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, τα στέκια τους, τις δραστηριότητές τους, ώστε να απομείνει η περιοχή καθαρή και αμόλυντη στα χέρια εταιρειών και λοφτ κατοικιών. Άλλοτε ρίχνοντας ναρκωτικά με το τσουβάλι, όπου από τη μια στιγμή στην άλλη γέμισαν οι δρόμοι με εξαρτημένα παιδιά-ζόμπι, και άλλοτε με τις γνωστές επιχειρήσεις-σκούπα της Αστυνομίας, ρίχνοντας δακρυγόνα και ξύλο πάλι με το τσουβάλι. Δεν τσιγκουνεύεται σε τέτοια το κράτος. Αλήθεια, για ποιο άβατο μιλούν; Κάθε τρεις και λίγο οι κλούβες και τα ΜΑΤ είναι παντού, τρομοκρατώντας τους πάντες. Ανέκαθεν τα Εξάρχεια ήταν η περιοχή που μπορούσες να κυκλοφορήσεις οποιαδήποτε ώρα της μέρας ή της νύχτας χωρίς τον παραμικρό κίνδυνο. Η ανασφάλεια και ο φόβος κάνουν την εμφάνισή τους μαζί με την αστυνομία. Ανά πάσα στιγμή μπορεί να βρεθείς με ανοιγμένο κεφάλι γιατί κάθεσαι στο καφενείο της γειτονιάς σου. Από την άλλη, ζώντας κανείς στα Εξάρχεια, ζει στην καρδιά των γεγονότων που λένε. Βγαίνεις για μια βόλτα και ενημερώνεσαι για ό,τι συμβαίνει στην πολιτική, για ό,τι καινούργιο κάνει την εμφάνισή του στη μουσική, τον κινηματογράφο, τις
εκδόσεις, πηγαίνοντας παντού με τα πόδια. Η πληροφόρηση είναι παντού. Στα συνθήματα και στις εφημερίδες τοίχου, στις αφίσες-έργα τέχνης, στα διάφορα λουκ των ανθρώπων. Όταν λοιπόν απαντούσα "Εξάρχεια", στην ερώτηση "Πού μένεις;", έβλεπα έναν ψιλοπανικό στα μάτια κάποιων που καταπίνουν αμάσητα όσα τους σερβίρονται και έκανα φιλότιμες προσπάθειες να εξηγήσω την κατάσταση. "Γιατί δεν μένεις κάπου πιο ήσυχα;". Δεν τη θέλω αυτή την ησυχία-αδιαφορία. Ελπίζω στη διαρκή αντίσταση των κατοίκων και των ομάδων που ανησυχούν, μέχρι την οριστική απομάκρυνση της τρομο-αστυνομίας από την περιοχή».Β. Τζώρτζη, επί χρόνια κάτοικος της περιοχής
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=95120
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου