Μαμά, πεινάω…

Κάθε έξι δευτερόλεπτα πεθαίνει ένα παιδί από πείνα, όταν υπάρχει τροφή για όλους. Κι εμείς, απλά, γιορτάζουμε την παγκόσμια ημέρα για την καταπολέμηση της φτώχειας. Μήπως ήρθε η ώρα να δράσουμε;

Γιατί να υπάρχει πείνα και στέρηση σε οποιαδήποτε χώρα, σε οποιαδήποτε πόλη, σε οποιοδήποτε τραπέζι, όταν ο άνθρωπος έχει πόρους και γνώση να εξασφαλίσει σε όλη την ανθρωπότητα τα αναγκαία για την επιβίωση;

Δεν υπάρχει έλλειμμα στα υλικά αποθέματα. Το έλλειμμα υπάρχει στην ανθρώπινη θέληση», είχε πει πριν από τουλάχιστον τέσσερις δεκαετίες ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ.

Στο ίδιο έγκλημα είμαστε ακόμη και σήμερα θεατές. Και αν οι αγώνες για την εξάλειψή του κατάφεραν να το συμπεριλάβουν στην ατζέντα των ισχυρών αυτού του κόσμου, δεν σημαίνει ότι λύθηκε. Απλώς... εξουδετερώθηκε: σαν να σταμάτησε ο αγώνας για την απελευθέρωση των ανθρώπων από την τυραννία της φτώχειας. Σαν να συγκαλύπτονται οι ευθύνες για αυτήν την αποτυχία...

Ας πάρουμε για παράδειγμα την Αφρική: στα χρόνια της ανεξαρτησίας της ήταν ακόμα μια ήπειρος εξαγωγής τροφίμων. Σήμερα μετρά τις πληγές της στις χώρες με την πιο ακραία μορφή ένδειας. Στη διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων του 20ού αιώνα, οι παρατεταμένες συγκρούσεις της κόστισαν ανεκτίμητες, αμέτρητες ζωές κι ακόμη, της στέρησαν 120 δισεκατομμύρια δολάρια από τη χαμένη αγροτική παραγωγή. Όμως στην πραγματικότητα είναι η πείνα που σκοτώνει: την τελευταία δεκαετία στο Κονγκό η πλειονότητα των σχεδόν πέντε εκατομμυρίων ανθρώπων που έχουν χάσει τη ζωή τους, παρά τη συνεχιζόμενη εμπόλεμη κατάσταση, πέθαναν εξαιτίας των ασθενειών και της πείνας, όχι λόγω βίας. Αν υποθέσουμε ότι η φτώχεια και η πείνα δεν αποτελούν μια δυσβάσταχτη καθημερινή βιαιότητα για εκείνους που τη βιώνουν…

Κι αντί στην αυγή του 21ου αιώνα να έχουμε απαλλαγεί από αυτό το μαζικό έγκλημα κατά της ανθρωπότητας, ο πλούσιος Bορράς εξακολουθεί να λυμαίνεται τον φτωχό Nότο. Τα στοιχεία κατά του εγκλήματος που υπολογίζουν τη φρίκη και ποσοτικοποιούν το όνειδος είναι αμείλικτα:

 Ο ένας στους έξι κατοίκους του πλανήτη –πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι– δεν έχει αρκετή τροφή. Τα τελευταία 170 εκατομμύρια υποσιτισμένων ανθρώπων –ένας πληθυσμός που αντιστοιχεί σ’ αυτούς της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Καναδά μαζί– σπρώχτηκαν στην πείνα όχι από κάποια έλλειψη στην παραγωγή τροφίμων αλλά από την οικονομική κρίση.

 Τα παιδιά είναι τα μεγαλύτερα θύματα: ο υποσιτισμός είναι υπεύθυνος για το 50-60% των παιδικών θανάτων. Σχεδόν ένα στα τρία παιδιά στον κόσμο υποσιτίζεται, με αποτέλεσμα μη αναστρέψιμες βλάβες στην υγεία του –σωματική και πνευματική. Η μόνιμη εξασθένηση του ανοσοποιητικού τους συστήματος σημαίνει ότι είναι 12 φορές πιο πιθανό να πεθάνουν από εύκολα αντιμετωπίσιμες ασθένειες.

 Κι όλα αυτά όταν σε κάθε ζωντανό άνθρωπο σήμερα αντιστοιχούν 17% περισσότερες θερμίδες απ’ ό,τι τριάντα χρόνια πριν, παρά το γεγονός ότι ο συνολικός πληθυσμός έχει αυξηθεί κατά 70%. Μόνο που οι φτωχοί δεν επωφελούνται από το επιπλέον φαγητό, καθώς είναι οι πλούσιες χώρες αυτές που καταναλώνουν ολοένα και περισσότερες θερμίδες. Η διαφορά στην πρόσληψη θερμίδων μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών υπολογίζεται σε τρία μεγάλα χάμπουργκερ (Big Mac) το άτομο ημερησίως.

Δεν συνιστούν τα παραπάνω μια σοβαρή απειλή για την παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια; Κι όμως, οι ισχυροί περί άλλα τυρβάζουν. Οι πλούσιες χώρες δεν εκπληρώνουν ούτε στο μισό τις υποσχέσεις τους και η Ελλάδα είναι μια από αυτές τις χώρες, με τις χειρότερες μάλιστα επιδόσεις. Η πλειονότητα των χρόνια υποσιτισμένων άλλωστε ζει στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με τη γεωγραφική κατανομή που υιοθετεί ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τροφίμων, στην Ασία και τον Ειρηνικό εκτιμώνται σε 642 εκατομμύρια, 265 εκατομμύρια στην υποσαχάρια Αφρική, 53 εκατομμύρια στη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική –η πρόοδος που είχαν πετύχει τα προηγούμενα χρόνια φαίνεται να υποκύπτει μπρος στην κρίση– και 42 εκατομμύρια κοιμούνται νηστικοί στην Εγγύς Ανατολή και τη βόρεια Αφρική. Το μερίδιο των ανεπτυγμένων χωρών στην πίτα των πεινασμένων του κόσμου ανέρχεται σε 15 εκατομμύρια.

Τα πράγματα φαίνεται να χειροτερεύουν στην πορεία προς το 2010. Οι παράγοντες που συμβάλλουν στην κρίση και επηρεάζουν άμεσα τη ζωή των φτωχών ανθρώπων στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι πολλοί. Οι τιμές των βασικών τροφίμων παραμένουν σε δυσπρόσιτα ύψη για πολλές από τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η παγκόσμια ύφεση σημαίνει απώλεια εισοδήματος για εκατοντάδες εκατομμύρια: χώρες με μετανάστες σε αναπτυγμένες χώρες χάνουν εισόδημα από τη μείωση των εμβασμάτων που στέλνουν οι άνθρωποι αυτοί στην πατρίδα τους. Το μείγμα γίνεται εκρηκτικό αν το συνδυάσει κανείς με τις μειώσεις των εξαγωγών ή των επενδύσεων στις χώρες αυτές. Η ανεργία σε χώρες με ανύπαρκτη εργατική νομοθεσία σημαίνει ότι ακόμη και οι άνθρωποι που είχαν καταφέρει να ξεφύγουν από την απόλυτη φτώχεια πεινούν. Όσοι μετανάστες επαναπατρίζονται προστίθενται στους ανέργους, ενισχύοντας τη μαύρη εργασία που ρίχνει τα μεροκάματα.

Το κακό συμπληρώνεται από την κλιματική αλλαγή που ήδη πλήττει αρκετές χώρες.

Σε κάθε περίπτωση, η διεθνής κοινότητα καλείται να αντιμετωπίσει ένα γεγονός: ότι κάθε έξι δευτερόλεπτα ένα παιδί στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου πεθαίνει από την πείνα, όταν στον κόσμο υπάρχει άφθονη τροφή για όλους μας.

Ποιος φταίει για το 1 δις πεινασμένων;

Πώς φτάσαμε ως εδώ; Για ποιο λόγο να πεινούν πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι; Ποιοι παράγοντες υποδαυλίζουν την τεράστια ανθρωπιστική κρίση; Η έλλειψη πολιτικής βούλησης και η αποτυχία της οικονομίας της αγοράς δεν είναι οι μόνες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα... μερικές από αυτές.

ΕΠΙΛΟΓΕΣ

Περισσότερα από 15 τρισ. δολάρια προωθήθηκαν προς τον οικονομικό και χρηματιστικό τομέα σε ΗΠΑ και Ευρώπη, μετά την κατάρρευση της Leeman Brothers και άλλων ιδρυμάτων στα τέλη του 2008. Μόλις το 1% αυτής της χρηματοδότησης θα εξασφάλιζε την ανάπτυξη της αγροτοκαλλιέργειας και την ενδυνάμωση της κοινωνικής προστασίας σε όλο τον αναπτυσσόμενο κόσμο και μάλιστα για πέντε ολόκληρα χρόνια, σύμφωνα με την έκθεση της Action Aid «Ποιος στ’ αλήθεια μάχεται την πείνα», που την εξέδωσε με αφορμή τη σημερινή παγκόσμια ημέρα για την καταπολέμηση της φτώχειας. Ωστόσο, το ένα δισεκατομμύριο πεινασμένοι δεν φαίνεται να έχουν τα ίδια πολιτικά μέσα που διαθέτουν οι τραπεζίτες. Βλέπετε, οι εφτά στους δέκα υποσιτισμένους είναι είτε αγρότες με πολύ μικρά αγροκτήματα είτε ακτήμονες.

ΕΜΠΑΙΓΜΟΣ

Οι πλούσιες χώρες δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους για ν’ αλλάξει η κατάσταση: με την εξαίρεση των Λουξεμβούργου, Σουηδίας και Νορβηγίας, οι περισσότερες χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ δεν καταβάλλουν ούτε το μισό των υποχρεώσεων που έχουν συμφωνήσει σε αναπτυξιακή βοήθεια μέχρι το 2012, ενώ η χώρα μας είναι η μοναδική ανάμεσα στις 22 χώρες που δίνει λιγότερο από το 10% του ποσού που της αντιστοιχεί. Επιπλέον, αν οι ανεπτυγμένες χώρες θέλουν να βοηθήσουν τον αναπτυσσόμενο κόσμο να ορθοποδήσει και να μειώσει την πείνα οφείλουν να αλλάξουν και την πολιτική αρωγής που ακολουθούν: για παράδειγμα, το 65% των χρημάτων που έδωσαν οι ΗΠΑ για διατροφική βοήθεια απορροφήθηκε από διάφορα έξοδα, διαχείρισης και αποστολής, κι όχι από μακροπρόθεσμα αγροτικά προγράμματα, ώστε να αναπτυχθεί η τοπική παραγωγή τροφίμων.

ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ

Η οικονομική κρίση έδωσε τη χαριστική βολή στις φτωχές χώρες, που ήδη υπέφεραν από τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές που τους επιβλήθηκαν, με πρωτεργάτες την Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Οι αγρότες παραδόθηκαν στα καπρίτσια της αγοράς: εγκαταλείφθηκε η επένδυση στις καλλιέργειες, αναδιαρθρώθηκαν οι αγορές, αφαιρέθηκαν οι υπηρεσίες που εγγυούνταν σταθερό εισόδημα και εγγυημένες τιμές, απαγορεύτηκαν οι επιδοτήσεις στα λιπάσματα. Οι εθνικοί πόροι για τους αγρότες κατακρημνίστηκαν: έπεσαν από το 14% στη δεκαετία του 1980 σε λιγότερο από 4% το 2007. Επιπλέον, οι ευάλωτες χώρες αναγκάστηκαν να καταρτίσουν αυστηρούς προϋπολογισμούς, γεγονός που στην ουσία ματαίωσε και κάθε προσπάθεια κοινωνικής πρόνοιας. Το αποτέλεσμα ήταν τόσο καταστροφικό ώστε στη φετινή σύνοδο της G20 συμφωνήθηκε με την Αφρικανική Ένωση επέκταση στη χρηματοδότηση της κοινωνικής προστασίας, προκειμένου να μετριαστεί λίγο ο αντίκτυπος από την αύξηση στις τιμές των τροφίμων και την ανεργία. Γεγονός όμως είναι ότι το 80% των χωρών στον αναπτυσσόμενο κόσμο στερούνται περιεκτικής κοινωνικής προστασίας.

ΒΙΟΚΑΥΣΙΜΑ

Η διατροφική κρίση δεν προκλήθηκε πέρσι από τις ανεπαρκείς σοδειές: αν και παρατηρήθηκε αύξηση της παραγωγής, αυτή καταναλώθηκε όχι για να ταΐσει ανθρώπους αλλά για να τροφοδοτήσει με καύσιμα τα αυτοκίνητα. Για πολλούς ερευνητές, τα βιοκαύσιμα ευθύνονται επίσης για την αύξηση στις τιμές των τροφίμων. Όχι μόνο καίμε σε βιοκαύσιμα το φαγητό των πεινασμένων, αλλά οι αναπτυσσόμενες χώρες στερούνται και σημαντικές καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Σύμφωνα με υπολογισμούς, από το 2006 η απώλεια αυτή έχει φτάσει την έκταση ολόκληρης της Γαλλίας, περίπου 200 εκατομμύρια στρέμματα αγροτικής γης. Σε Τανζανία, Μοζαμβίκη, Γκάνα και Αιθιοπία, μετά την εισβολή Ευρωπαίων παραγωγών, η γη στην οποία πριν καλλιεργούσαν τροφή, τώρα χρησιμοποιείται για να επιτείνει την πείνα. Αυτή η... καλλιέργεια επιδοτείται κιόλας: οι βιομηχανίες βιοκαυσίμων έλαβαν από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ 13 δισ. δολάρια επιχορήγηση μόνο για το 2006, ποσό που αναμένεται να πολλαπλασιαστεί τα επόμενα χρόνια.

ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Οι δυσχερείς καιρικές συνθήκες επηρεάζουν ήδη τις 20 από τις 41 αναπτυσσόμενες χώρες που μαστίζονται από την κρίση της πείνας. Η ανομβρία έχει πλήξει τις ανατολικές επαρχίες της Γουατεμάλας, το μεγαλύτερο μέρος της Ανατολικής Αφρικής, την πεδιάδα του Γάγγη στην Ινδία και τις βορεινές φάρμες στην Κίνα. «Η τροφή είναι πολυτέλεια. Τρώμε μόνο όταν είναι εντελώς απαραίτητο» αφηγείται ο 80χρονος Κόκουλαμ Τσέμγουιγκ, ο οποίος ζει σε ένα μέρος της Κένυας που αντιμετωπίζει την τέταρτη συνεχή χρονιά έντονης ξηρασίας. Η παρατεταμένη ανομβρία στη χώρα έχει χτυπήσει το σήμα κινδύνου εδώ και καιρό, ενώ σε μερικές άνυδρες περιοχές στα βόρεια της χώρας έχει να βρέξει εδώ και χρόνια. Η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί: οι εκτιμήσεις αναφέρουν ότι η παραγωγή τροφής μπορεί να μειωθεί ακόμη και στο μισό την επόμενη δεκαετία, σε ορισμένες αφρικανικές περιοχές. Μπορεί την κλιματική αλλαγή να την προκαλούν οι πλούσιες χώρες, αλλά είναι οι φτωχές εκείνες που ζημιώνονται: σ’ αυτές καταγράφεται το 99% των θανάτων από καιρικές καταστροφές και ταυτόχρονα το 90% των συνολικών οικονομικών απωλειών εξαιτίας τους.

ΚΡΙΣΗ

Τα σπασμένα των πλούσιων πληρώνουν οι φτωχοί κι ας μην ευθύνονται ούτε γι’ αυτήν. Μόνο στην υποσαχάρια Αφρική οι θάνατοι παιδιών αναμένεται να αυξηθούν μέχρι και κατά 50.000 ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης. Οι χώρες που υφίστανται τις μεγαλύτερες συνέπειες είναι αυτές που συμμορφώθηκαν με την οικονομική φιλελευθεροποίηση και απελευθέρωσαν τομείς της οικονομίας τους. Για παράδειγμα, η Ν. Αφρική, που αποτελούσε «υπόδειγμα» οικονομίας ελεύθερης αγοράς μετά το απαρτχάιντ, είναι αντιμέτωπη με πτώση εισοδήματος της τάξης του 50% και απώλεια οικονομικών εισροών από το εξωτερικό που αντιστοιχούν στο 1/5 του ΑΕΠ της.

Το δίκτυο οργανώσεων κατά της φτώχειας SOLIDAR εκτιμά ότι η χρηματοδότηση των αναπτυσσόμενων χωρών θα έχει έλλειμμα που μπορεί να φτάσει τα 700 δισ. δολάρια, οι επενδύσεις ήδη μειώθηκαν κατά 20% σε σχέση με πέρσι, τα ιδιωτικά κεφάλαια που επενδύονται σ’ αυτές θα πέσουν κατά 165 δισ. δολάρια λόγω των περιορισμών στα τραπεζικά δάνεια, ενώ περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι θα μείνουν άνεργοι.

Μια σημαντική απώλεια εισοδήματος για τις πιο φτωχές χώρες είναι η μείωση των εμβασμάτων που στέλνουν οι μετανάστες στην πατρίδα τους, και για ορισμένες χώρες αποτελούν βασικό στήριγμα. Για παράδειγμα, σε ποσοστό επί του ΑΕΠ, το 45% του Τατζικιστάν, το 38% της Μολδαβίας και το ένα τέταρτο σε Ονδούρα, Λίβανο και Γουιάνα εξαρτάται από τα εμβάσματα που λαμβάνουν. Στην Κένυα τα εμβάσματα ήταν κατά 27% μειωμένα τον Ιανουάριο του 2009 σε σύγκριση με πέρσι.

http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=92933