«Το ανθρώπινο σώμα αρχίζει να αποσυντίθεται τέσσερα λεπτά μετά το θάνατο. Τα κύτταρα λιώνουν από μέσα προς τα έξω. Ο ιστός ρευστοποιείται και στη συνέχεια εξατμίζεται. Άψυχο πλέον, το ακινητοποιημένο σώμα μετατρέπεται σε ένα μεγάλο φαγοπότι για άλλους οργανισμούς. Πρώτα για τα βακτήρια και ύστερα για τα έντομα. Όπως οι μύγες. Αφήνουν επάνω του τα αβγά τους, τα οποία εκκολάπτονται. Οι προνύμφες τρέφονται από το θρεπτικό ζωμό και στη συνέχεια αποδημούν. Εγκαταλείπουν το σώμα με τάξη, ακολουθώντας η μία την άλλη σε μια πειθαρχημένη πομπή που κατευθύνεται πάντοτε νότια. Νοτιοανατολικά ή νοτιοδυτικά ενίοτε, αλλά ποτέ βόρεια. Κανείς δεν ξέρει γιατί. Εν τω μεταξύ, η μυϊκή πρωτεΐνη του σώματος έχει διασπαστεί παράγοντας ένα ισχυρό χημικό μίγμα. Φονικό για τη χλωρίδα, σκοτώνει το χορτάρι όσο σέρνονται μέσα του οι προνύμφες, σχηματίζοντας έναν ομφάλιο λώρο θανάτου»
Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ
SIMON BECKETT
ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
Κοιτάξτε το ρολόι σας. Στο επόμενο λεπτό θα πεθάνουν περισσότεροι από 100 άνθρωποι. Η ώρα που θα φύγει θα πάρει μαζί της στο παρελθόν περίπου 6.000 ψυχές. Μέχρι να σβήσει αυτή η μέρα περισσότεροι από 140.000 άνθρωποι θα επιβιβαστούν στις βάρκες για τον Αχέροντα ή θα σχηματίσουν ουρά μπροστά στον Άγιο Πέτρο – δεν έχει και τόση σημασία.
Μη σας τρομάζουν οι αριθμοί. Είναι η στατιστική της ανακύκλωσης των ανθρώπινων πόρων που διαθέτει ο πλανήτης. Στο ίδιο χρονικό διάστημα οι άνθρωποι που θα γεννηθούν είναι περισσότεροι από αυτούς που θα πεθάνουν. Το ανθρώπινο είδος εξασφαλίζει την αθανασία μέσα από τη θνητότητα των μελών του. Αυτή είναι μια αισιόδοξη σκέψη, που βέβαια δεν έχει απολύτως τίποτα να πει σε όσους αρχίζουν το ταξίδι προς την αποσύνθεση και την ανυπαρξία.
Δεν είναι ειρωνικό; Ο θάνατος έχει χαραχτεί στο DNA μας, αλλά στη συνείδησή μας έχει αποτυπωθεί η προσδοκία της αθανασίας. Αυτό το μεγάλο αρχέγονο δράμα συντελείται από τότε που η ανθρώπινη σκέψη συναντήθηκε με το βασικό ένστικτο, εκείνο της επιβίωσης. Οι άνθρωποι αγαπούν τη ζωή και φοβούνται το θάνατο. Αποθεώνουν τη νιότη και λυγίζουν μπροστά στη φθορά. Το βλέπεις παντού. Στη δύναμη που ύψωσε τις πυραμίδες και τον Παρθενώνα, στις αιτίες που γέννησαν τη θρησκεία, τη φιλοσοφία και την τέχνη.
Οι θεοί προσέφεραν υποσχέσεις, οι φιλόσοφοι παρηγοριά και οι καλλιτέχνες διεξόδους από βασανιστικά ερωτήματα. Από τον Αχιλλέα μέχρι τον Φάουστ και από τον Δράκουλα ως τον Χαϊλάντερ, η παντοτινή νιότη γίνεται δεκτή με κάθε τίμημα, ακόμα και αν οι συνθήκες είναι εύθραυστες. Ένας ακάλυπτος τένοντας ή κάποιος όρος με ψιλά γράμματα στο συμβόλαιο με το διάβολο σπεύδουν να υπογραμμίσουν το ανέφικτο. Έστω κι έτσι, η κατά Γκάτσο «σκληρή ομορφονιά» είναι μια αστείρευτη πηγή γοητευτικής έμπνευσης. Και ελπίδας. Αν είστε συνεπείς θρησκευόμενοι, τότε η υπόθεση σας απασχολεί ελάχιστα, καθώς περιμένετε ζωή μετά το θάνατο. Αν μη τι άλλο, η χριστιανική υπόμνηση της ανάστασης του Λαζάρου κάτι τέτοιο σάς δείχνει, πριν από την έξοδο του Ιησού από τον Άδη. Αν το φιλοσοφήσετε, μπορεί να εγκαταλείψετε την προσπάθεια μπροστά στο μάταιο της αναζήτησης ή να συμβιβαστείτε με τη διατήρηση του ανθρώπινου είδους και τη διαιώνιση της παρουσίας σας μέσα από απογόνους. Αν θέσετε το θέμα σε προσωπική βάση, μάλλον θα μελαγχολήσετε. Αλλά έχετε και κάθε δικαίωμα να ονειρεύεστε.
Η Turritopsis nutricula είναι μια μέδουσα με διάμετρο που δεν υπερβαίνει τα 4 χιλιοστά. Απαντάται σε μεγάλους πληθυσμούς στην Καραϊβική, αλλά πιθανότατα βρίσκεται σε όλους τους ωκεανούς του πλανήτη. Η ονομασία της είναι δύσκολη, μάλλον δεν θα τη συγκρατήσετε. Καλύτερα να χρησιμοποιήσετε τον κοινό προσδιορισμό της ως «μέδουσας Χαϊλάντερ». Θεωρητικά είναι αθάνατη, ίσως πρόκειται για το μοναδικό γνωστό είδος που παρακάμπτει τους μηχανισμούς της γήρανσης και του θανάτου. Έχει παρατηρηθεί ότι αμέσως μετά την αναπαραγωγή της η μέδουσα αντιστρέφει την πορεία γήρανσης των κυττάρων της, ταξιδεύει πίσω στο χρόνο και ξαναγίνεται νέα. Και αρχίζει και πάλι τον ίδιο κύκλο γήρανσης, αναπαραγωγής και επιστροφής στη νεότητα. Θεωρητικά είναι αθάνατη, αν και αυτό δεν έχει αποδειχτεί προς το παρόν στο εργαστήριο. Ακούγεται άδικο, έτσι δεν είναι; Μια αθάνατη μέδουσα και εμείς κοινοί θνητοί. Μόνο που η μέδουσα, ακόμα και αν κολυμπάει ως τα βάθη της αιωνιότητας, δεν θα αποκτήσει τις αισθήσεις και τις εμπειρίες που απολαμβάνουμε εμείς μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα. Λες και η φύση έχει μια περίεργη περί δικαίου αίσθηση. Μέχρι πρόσφατα οι επιστήμονες πίστευαν ότι και συγκεκριμένα είδη βακτηρίων έχουν κερδίσει την αθανασία. Όχι ως μονάδες, αλλά ως αποικίες. Μόνο που η θεωρία κατέρρευσε όταν αποδείχτηκε ότι σε βάθος χρόνου ακόμα και οι αποικίες φθίνουν. Τα βακτήρια πεθαίνουν κι αυτά. Ας απομακρυνθούμε από το μικροσκόπιο.
Η πολιτικώς ορθή επιστημονική άποψη απορρίπτει την προοπτική της αθανασίας. Θεωρεί εξαιρετικά πιθανή την παράταση του μέσου όρου ζωής πάνω από τα εκατό χρόνια στο τέλος του αιώνα μας, αλλά κανένας εκπρόσωπος του επιστημονικού «κατεστημένου» δεν θα συζητούσε σοβαρά τα περί αθανασίας. Βέβαια, πριν από εκατό χρόνια χαμογελούσαν ειρωνικά με εκτιμήσεις που έφεραν τους ανθρώπους να ζουν 90 χρόνια, αλλά στην περίπτωση της αθανασίας τα όρια καταργούνται, παραβιάζονται βίαια ο κώδικας του DNA και η φυσική ακολουθία. Ωστόσο, και η αντίθετη άποψη αρχίζει να αποκτά ειδικό βάρος και θέση στο βήμα των επιστημονικών συνεδρίων. Άλλωστε, όταν άρχισαν να δημοσιεύονται τα πρώτα άρθρα για τη μηχανική πτήση εκδηλώθηκε η ειρωνεία για τους αυθάδεις που ισχυρίζονται ότι θα αψηφήσουν το νόμο της βαρύτητας. Σήμερα ακόμα και σοβαροί επιστήμονες συσπειρώνονται σε ομάδες συζητήσεων περί αθανασίας, στοιχειοθετώντας ιδεολογικό και επιστημονικό υπόβαθρο. Immortalists και transhumanists (δεν υπάρχουν δόκιμες έννοιες στα ελληνικά) αρθρογραφούν, διατυπώνουν σκέψεις, αισιοδοξούν, ενίοτε εμπορεύονται και ελπίδες. Ουσιαστικά πρόκειται για ρεύματα που αρθρώνουν λόγο περισσότερο ιδεολογικό παρά επιστημονικό. Τεκμηριώνουν την αισιοδοξία τους στη θεαματική πρόοδο της επιστήμης και ελπίζουν ότι οι άνθρωποι που γεννήθηκαν στη δύση του 20ού αιώνα θα διεκδικήσουν με επιτυχία το μερίδιό τους στην αθανασία. Αν διατυπώσετε ενστάσεις, θα υποβιβάσουν το στόχο σε παράταση της ζωής πάνω από τον αιώνα ή τα 120 χρόνια. Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, η προοπτική φαίνεται τόσο φωτεινή και ελπιδοφόρα, που κινδυνεύεις να πιστέψεις ότι σε αφορά.
Στις μέρες μας δεν πραγματοποιείται κανένα επιστημονικό συνέδριο που να πραγματεύεται την αθανασία του σώματος. Η παράταση της ζωής και η βελτίωση των συνθηκών της αποτελούν βέβαια το ιερό δισκοπότηρο και τη μελωδία που κάνει τις ταμειακές μηχανές των βιομηχανιών φαρμάκου να τραγουδούν ευτυχισμένες. Όμως το όνειρο της αθανασίας είναι ικανό να συντηρήσει ερευνητές, να προσελκύσει κονδύλια, να τραβήξει ανθρώπους πίσω από μια ελπίδα για την οποία μόνο η θρησκεία έχει συγκεκριμένες απαντήσεις να προσφέρει. Ελάχιστοι πείθονται. Οι άνθρωποι θεωρούν ότι είναι καλύτερο να διαπραγματευτούν με το φόβο του θανάτου παρά να προσδοκούν την αιώνια ζωή με σάρκα, οστά και ζεστό αίμα στις αρτηρίες τους. Θυμηθείτε μόνο την ουρά που σχηματίστηκε στην τελευταία διάλεξη του Ίρβιν Γιάλομ στην Αθήνα με αντικείμενο το φόβο του θανάτου. Τι είπε ο Γιάλομ; Περίπου όσα γράφει στον «Κήπο του Επίκουρου» προσπαθώντας να ξορκίσει τον τρόμο του θανάτου. Ο θάνατός μας, λέει, είναι μια υπόθεση που δεν μας αφορά, καθώς δεν πρόκειται να τον ζήσουμε. Δεν απαντά όμως στο άγχος που εγείρεται κατά τη διάρκεια της πορείας μας προς το τέλος. Και συνεχίζει λέγοντας πως πρέπει να συμβιβαστούμε από την εναλλακτική μορφή αθανασίας που μας χορηγούν οι συνέπειες των πράξεών μας κατά την παραμονή μας στον κόσμο. Είμαστε όπως η πέτρα που πέφτει στη λίμνη: δημιουργούμε κυκλικούς κυματισμούς που εκτείνονται και πιο πέρα από το σημείο βύθισης στο νερό. Σας πείθει;
Άσκοπο το ερώτημα, σε αυτά τα θέματα οι απαντήσεις είναι τόσο προσωπικές, που δεν ομαδοποιούνται. Ο Νίκος Ξυδάκης συνέκρινε, με το άρθρο του στην «Καθημερινή», την ουρά που σχηματίστηκε για τον Γιάλομ με το πλήθος που συγκεντρώθηκε για να προσκυνήσει τα λείψανα ενός αγίου. Τις βρήκε ίδιες. «Ίδια η αγωνία, πυρηνικά ίδια η διαχείριση. Οι άνθρωποι ζητούν απαντήσεις και παρηγοριά. Ένας διαχωρισμός: στο λείψανο συνέρρευσε η φτωχολογιά, θεοφοβούμενοι ρωσόφωνοι. Στον ψυχαναλυτή συνέρρευσε η εκκοσμικευμένη μεσοανώτερη τάξη». Σωστό. Και αν έρθει η αθανασία ή, έστω, γίνουν βήματα προς την κατάκτησή της θα πρόκειται για μια υπόθεση της ανώτερης τάξης. Όπως σήμερα ο Αιθίοπας ζει τα μισά χρόνια από αυτά που απολαμβάνει ένας Γιαπωνέζος, έτσι και η παράταση της ζωής ή η κατάκτηση της αιωνιότητας θα περάσει πρώτα από τους εύπορους. Υπάρχουν λογικές και, φαινομενικά, παράλογες θεωρίες και πορείες προς αυτή την κατεύθυνση.
Η συμβατική προσέγγιση μας λέει ότι η πορεία προς την αθανασία ή τα γενναιόδωρα όρια ζωής θα έρθουν από τη βελτίωση της πραγματικής επιστήμης και την ολοκληρωμένη γνώση των μικρών μυστικών που κρύβονται στα κύτταρα. Μετά ο άνθρωπος μπορεί να κατασκευάζει αποτελεσματικά όργανα και αληθινά όνειρα. Ούτως ή άλλως, η τάση για αύξηση των ορίων ζωής είναι αντιστρέψιμη από τότε που ο πολιτισμός αποτελείτο από τη μία πέτρα πάνω στην άλλη.
Υπάρχουν κι άλλα. Κρυονική και νανοτεχνολογία αποτελούν ισχυρά βέλη στη φαρέτρα των επιχειρημάτων τους. «Ακόμη κι αν πεθάνετε, μπορείτε να μπείτε στην κατάψυξη. Με τη βοήθεια της νανοτεχνολογίας τα κύτταρά σας θα αποκατασταθούν και κάποτε θα επιστρέψετε στη ζωή». Σήμερα αυτό κοστίζει από 80.000 δολάρια (μόνο το κεφάλι) έως 200.000 δολάρια για ολόκληρο το σώμα. Οι εταιρίες δεν κάνουν τους τζίρους που περίμεναν. Οι επιστήμονες που διαφωνούν, αν δεν λοιδορούν, σημειώνουν ότι σε περίπτωση που μπείτε στην κατάψυξη ο εγκέφαλός σας θα θυμίζει ένα κουπάκι με φράουλες που έμειναν για καιρό στο ψυγείο. «Τώρα έχουμε την τεχνολογία να το αποτρέψουμε αυτό» απαντούν οι ιδιοκτήτες των ψυκτικών θαλάμων. Οι transhumanists δεν έχουν αναστολές. Η ζωή ταυτίζεται με τη συνείδηση, με τη λειτουργία του εγκεφάλου, η οποία μπορεί να υποστηρίζεται με κάθε τρόπο. Ένα μοντέλο αθανασίας θα μπορούσε να είναι η προσομοίωση της συνείδησης με λογισμικό. Το σώμα σας δεν θα υπάρχει, αλλά εσείς θα ζείτε μέσα σ’ έναν υπολογιστή. Σας φαίνεται απίθανο; Όσο υπάρχει μέλλον θα υπάρχουν και απόψεις που θα περιμένουν τη μέρα ή τον αιώνα της επαλήθευσής τους. Θεωρητικά, η αθανασία προβάλλει στο τέλος μιας μακράς διαδρομής εξέλιξης και ανακαλύψεων. Από την πρώτη πτήση των αδελφών Ράιτ μέχρι τον περίπατο του Άρμστρονγκ στη Σελήνη πέρασαν μόλις 66 χρόνια. Ο χρόνος τείνει στο άπειρο και η αθανασία δεν αποκλείεται να περιμένει στη διαδρομή. Αλλά ίσως και να ανατείλει σε έναν κόσμο όπου πλέον δεν θα αξίζει να ζούμε. Ακόμα χειρότερα: φανταστείτε ότι είστε αθάνατος και σας εμφανίζουν αποδείξεις για την ύπαρξη ζωής μετά το θάνατο…
http://www.e-tipos.com/content/staticfiles/issues/2009/04/11/110409%2026.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου