Σχολεία - θερμοκήπια

Μπαίνοντας στο σύμπαν του εκπαιδευτικού μας συστήματος –αφήνοντας απ’ έξω τον πλανήτη τριτοβάθμια εκπαίδευση- έχεις μία αίσθηση ότι βρίσκεσαι στη ζώνη του λυκόφωτος. Σου μπαίνουν ιδέες. Για αυτούς που είναι υπεύθυνοι για τα σχολεία μας, θέλεις να φωνάξεις, να δείρεις όποιον βρεις μπροστά σου. Νομίζεις ότι όλοι αυτοί ανήκουν σε μία σκοτεινή ομάδα, που έχουν αναγάγει τη διαστροφή σε ανέκδοτο. Ή έχουν ως μοναδικό στόχο την καταστροφή, την απάλειψη της λεγόμενης γενικής μόρφωσης, την πνευματική γενοκτονία τεράστιων πληθυσμών. Μετά πάλι αμφιβάλλεις: «Μήπως εγώ είμαι ένας ξεπερασμένος άνθρωπος που μεγάλωσε με παρωχημένες ιδέες και ιδανικά που δεν έχουν θέση στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, σύμφωνα με τις απόψεις των κρατούντων;».
Τελικά ή εγώ είμαι εξωγήινος ή αυτοί, δηλαδή κυβερνήσεις, υπουργεία, αξιωματούχοι, εκπαιδευτικές συντεχνίες και η πλειοψηφία των γονέων που έχουν επιλέξει το χάος, με μοναδική επιβράβευση την είσοδο σε μία καλή ανώτατη σχολή και την ένταξη των παιδιών τους σε ένα κόσμο από χρήσιμα κουμπιά, που θα πατούν τα αφεντικά κατά το δοκούν. Πάνω απ’ όλα, όμως, έχουν δημιουργήσει ένα εκπαιδευτικό σύστημα προσαρμοσμένο πάνω στο φροντιστήριο, στα ιδιαίτερα μαθήματα, αλλά και στην ιδιωτική εκπαίδευση. Ένα σύστημα που βάζει τους μαθητές από το Γυμνάσιο -γιατί όχι και από το Δημοτικό; - στο λούκι της υπερεντατικοποίησης με μοναδικό στόχο την εισαγωγή στα ΑΕΙ και τα ΤΕΙ. Δίχως καμία ποιοτική αξία - όλοι θύματα της ποσότητας. Όπως παρατηρεί και η καθηγήτρια Φάνη Βελίδου, με 25 χρόνια προϋπηρεσίας, «σήμερα έχουμε 16χρονους μαθητές που μπορούν να λύσουν μία άσκηση για τελειόφοιτους του Μαθηματικού, ενώ δεν γνωρίζουν ποια είναι η πρωτεύουσα της Ημαθίας ή τι ήταν ο Σεφέρης».
Και ίσως να μη μάθουν ποτέ ως μαθητές σε ποιο νομό βρίσκεται η Βέροια ή γιατί πήρε Νόμπελ Λογοτεχνίας ο Έλληνας ποιητής αν συνεχιστεί αυτή η εμμονή των εκάστοτε υπουργών Παιδείας να συνδυάζουν το όνομά τους με μία εκπαιδευτική μεταρρύθμιση που εξαντλείται στον τρόπο εισαγωγής των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπως επισημαίνει και ο εκπρόσωπος της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδος, Πολυζώης Μπούμπουρας. «Οι όποιες αλλαγές ξεκινούν από τα ΑΕΙ και ΤΕΙ και κατεβαίνουν προς τις πιο κάτω βαθμίδες, χωρίς να είναι βέβαιο ότι θα φτάσουν και μέχρι το νηπιαγωγείο. Το σωστό, φυσικά, θα ήταν να ξεκινά ο οποιοσδήποτε σχεδιασμός από την προσχολική αγωγή και να φτάνει μέχρι το τέλος του Λυκείου και τα Πανεπιστήμια, γιατί τότε θα έχει απαντηθεί και το ερώτημα τι σχολείο θέλουμε ή, αλλιώς διατυπωμένο, τι πολίτη θέλουμε να διαμορφώσουμε», μας λέει ο ίδιος. Καθοριστική κουβέντα. «Τι πολίτη θέλουμε να διαμορφώσουμε;». Είναι προφανές ότι θέλουν να διαμορφώσουν έναν πολίτη βολικό, ημιμαθή, αν είναι δυνατόν και δίχως ανησυχίες πέρα από την απόκτηση ενός πολυτελούς SUV…
Παρατηρώντας προσεκτικά τους μαθητές του δημοτικού σχολείου στο σχόλασμα, βλέπουμε παιδιά με αγριεμένο μάτι να κουβαλούν μία τεράστια σε όγκο και βάρος τσάντα. Γέρνουν μπροστά και αγκομαχούν σαν τον Σπάρτακο, πριν ξεκινήσει τη μεγάλη του πορεία για το σπάσιμο των δεσμών και την ελευθερία. Καταλαβαίνεις ότι οι επόμενες γενιές θα πάσχουν, εκτός όλων των άλλων έντονων ψυχολογικών ή μορφωτικών συμπτωμάτων που θα τους αφήσει το σχολείο, από βαριά σκολίωση. Με δεδομένη αυτή την εξέλιξη θεωρείται βέβαιο ότι τα επαγγέλματα του μέλλοντος, που θα έχουν εξασφαλισμένη πελατεία, θα είναι του ορθοπεδικού και του κατασκευαστή κηδεμόνων (η πανοπλία που στηρίζει τη σπονδυλική στήλη) που απαιτούνται για τη θεραπεία των σοβαρότερων παθήσεων της σπονδυλικής στήλης. Είναι η πρώτη και χειροπιαστή συνεισφορά του δημοτικού σχολείου στους μπόμπιρες των τελευταίων ετών. Η εθνική μας σκολίωση…
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά, που ορισμένοι μπορούν να τη δουν ως και θετική. Αυτή της «δεύτερης ευκαιρίας» στη μάθηση για τους γονείς. Θα μπορούσε να είναι και διά βίου αν είχαν τα εφόδια, την υπομονή και το ψυχικό σθένος να παρακολουθήσουν τα μαθήματα του Γυμνασίου ή του Λυκείου. Το εκπαιδευτικό σύστημα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης λες και είναι κομμένο και ραμμένο για τους γονείς! Φεύγουν τα παιδιά από το σχολείο άδεια από γνώσεις, μπλεγμένα από την τεράστια διδακτέα ύλη, «που πρέπει να βγει πάση θυσία», σύμφωνα με τις άνωθεν εντολές, συγχυσμένα από τα αποκρουστικά βιβλία, απορημένα κάποιες φορές από την αδιαφορία της δασκάλας και πρέπει να έρθουν οι γονείς να αναλάβουν δράση, με όποια εφόδια έχουν. Οι γονείς θα πρέπει να ξέρουν την ύλη για να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Από τη μυθολογία, την αρχαία ελληνική ιστορία, τη γραμματική, τα μαθηματικά μέχρι όλα αυτά που γεμίζουν το «ωρολόγιο πρόγραμμα».
Ένα σύστημα που καταπίνει τον παιδικό ενθουσιασμό και δημιουργεί μια απέχθεια για το σχολείο, τη μάθηση. Μια διδακτέα ύλη που, αντί να συνθέτει ένα πεδίο γνώσεων, δημιουργεί ένα χάος στο μυαλό των παιδιών και μαύρες τρύπες στο υποσυνείδητο. Ένα πακέτο πολυάριθμων βιβλίων που αγνοούν τι θα πει συνδυαστική σκέψη και συντελούν ουσιαστικά και καθοριστικά στην εξαχρείωση, στην απαξίωση της μόρφωσης – μιας γενικής μόρφωσης που είναι απαραίτητη για την πρόοδο της ανθρωπότητας, της κοινωνίας, ακόμη και της βελτίωσης του πολιτικού μας συστήματος ή του κοινωνικού μας ιστού. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Κέντρου Μελετών και Τεκμηρίωσης της ΟΛΜΕ, είναι ελάχιστα τα βιβλία που ξεπερνούν τη βάση καταλληλότητας. «Τα σχολικά βιβλία αναλώνονται, όπως τονίζει η ΟΛΜΕ, σε ασπόνδυλες, κατακερματισμένες πληροφορίες και δεν παρέχουν ολοκληρωμένη γνώση. Υποβαθμίζουν τη στέρεη, γενική παιδεία υπέρ των δεξιοτήτων, με στόχο να διαμορφώσουν προσαρμοστικούς εργαζόμενους στη διαρκώς μεταβαλλόμενη αγορά εργασίας».Μία ήπια κριτική –ακόμη και των εκπαιδευτικών- αναφέρει ότι όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα και σχέδια είναι επαρκώς καλά για έναν άριστο μαθητή. Μπούρδες χειρότερες και από τις πολιτικές δικαιολογίες όταν καιγόταν όλη η Ελλάδα. Ένα παιδί που διαθέτει το χαρακτήρα, τη θέληση και την ευφυΐα για να γίνει άριστος μαθητής δεν έχει προβλήματα με μαθήματα και βιβλία. Το «Χρυσό Οδηγό» να του δώσεις θα καταφέρει να μορφωθεί και να σπουδάσει. Όλα τα άλλα είναι αποτέλεσμα της γνωστής και πετυχημένης μεθόδου της «παπαγαλίας», που επιβραβεύει η πολιτική των τελευταίων δεκαετιών, και για αυτό έχει ακόμα τεράστια πέραση και -κυρίως- αμείβεται πλουσιοπάροχα.
Με την ολοκλήρωση του Δημοτικού όλοι έχουν πάρει το μάθημά τους. Οι γονείς πλέον έχουν μπει για καλά στο παιχνίδι της εντατικοποίησης ή έχουν υποταχθεί. Σίγουρα, πάντως, εγκαταλείπουν το ρόλο του δασκάλου πριν σκουρύνουν κι άλλο τα πράγματα και αναθέτουν αυτό το ρόλο στον καλοπληρωμένο φροντιστή ή φροντιστήριο. Και όσο περνούν τα χρόνια ανοίγουν όλο και περισσότερο το πορτοφόλι τους. Σύμφωνα με υπολογισμούς των εκπαιδευτικών, πληρώνουμε πάνω από ένα δισ. ευρώ το χρόνο για το σχολείο των παιδιών μας. Εντάξει το «δημόσια», αλλά αυτό το «δωρεάν» και εκείνο το «Παιδεία» τι το ήθελαν. Και το εντελώς σουρεαλιστικό είναι ότι οι μαθητές του Λυκείου, του Γυμνασίου, αλλά και οι φοιτητές βγάζουν όλη την οργή τους στους δρόμους της Αθήνας θέλοντας να προασπίσουν ή σωστότερα να βελτιώσουν αυτό το σύστημα. Μα, έχει περιθώρια βελτίωσης αυτό το σύστημα, που αγγίζει την «τελειότητα»; Ακόμη και αν γινόταν δεκτό το αίτημα της γενιάς του 114, το 15 τοις εκατό του προϋπολογισμού να δοθεί για την Παιδεία, το αποτέλεσμα θα βελτιωνόταν μόνο σε επίπεδο σχολικών κτιρίων. Όλα τα άλλα θα έπεφταν στην τρύπα των προσλήψεων, σε ασύστολες σπατάλες, στο βόλεμα ακόμη περισσότερων «δικών μας παιδιών». Προσέξτε. Το Γυμνάσιο ίσως είναι το χρησιμότερο κομμάτι της εκπαίδευσης, αφού γονείς και μαθητές (αυτό βεβαίως ελέγχεται) δεν έχουν μπει ακόμη στο όνειρο για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Όμως, αυτή η μαθητική και κάπως εκπαιδευτική παρένθεση δεν κρατά και πολύ. Το Λύκειο είναι όλα τα λεφτά (στην κυριολεξία) στην παραφροσύνη που διέπει το σύστημα και όλους τους πρωταγωνιστές. Τα παιδιά μπαίνουν με ένα πνεύμα ανταγωνιστικότητας, που θα τους φέρει στην καταξίωση του Πανεπιστημίου ή του Πολυτεχνείου και θα κόψει τη μουρμούρα των γονιών. Άσε που τις περισσότερες φορές η επιτυχία στις εξετάσεις μπορεί να συνδυαστεί και με ένα δυνατό δώρο –ίσως και «ένα σπορ αυτοκινητάκι, να έχει το παιδί να πηγαίνει στη σχολή…». Το εκπαιδευτικό σύστημα απλό. Όλοι οι μαθητές, εκτός σπάνιων εξαιρέσεων, μπορούν να περάσουν τις τάξεις και να πάρουν το απολυτήριο. Αυτό όμως έτσι φαίνεται – δεν είναι. Γιατί ο στόχος είναι η προσήλωση του μαθητή στα έξι μαθήματα που θα διαλέξει για να δώσει εισαγωγικές εξετάσεις και να αγνοήσει εντελώς τα υπόλοιπα. Βεβαίως, μπορεί να αγνοήσει και το ίδιο το σχολείο, αφού όλα τα εφόδια του τα παρέχει το φροντιστήριο. Μην απορείτε, αυτό συμβαίνει σχεδόν με τα περισσότερα παιδιά. Έτσι, οι μαθητές, όπως μας είπε η κ. Βελίδου αλλά και άλλοι καθηγητές, χωρίζονται πλέον σε καλούς και κακούς μαθητές – εδώ ο «μεσαίος χώρος», η πλειονότητα των προηγούμενων δεκαετιών έχει εξαφανιστεί, δεν υπάρχει. Το μέλος του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ Θέμης Κοτσιφάκης το λέει ξεκάθαρα:
«Πρόκειται για ένα σχολείο που περιθωριοποιεί τους φτωχούς και αδύνατους μαθητές, τους μετανάστες, τις μειονότητες, τα παιδιά με ειδικές ανάγκες. Το Λύκειο παραμένει ένα εξεταστικό κέντρο, που λειτουργεί με απάνθρωπους ρυθμούς. Στο σχολείο αυτό προχωρούν οι λίγοι και μένουν πίσω οι πολλοί. Και όλοι ανεξαιρέτως χρειάζονται φροντιστήριο».
Οι καλοί είναι αυτοί που τρέχουν να προλάβουν να μπουν στο Πανεπιστήμιο. Άριστοι στα μαθήματα που διαλέγουν, αλλά «κούτσουρα» με όλα τα άλλα. Το σύστημα, όμως, έχει προνοήσει. Κανένας δεν μπορεί να μείνει. Υπάρχουν και οι κακοί μαθητές. Αυτοί που δεν μπορούν να ακολουθήσουν τους ξέφρενους ρυθμούς ή αυτοί που δεν τους γουστάρουν τα γράμματα αλλά οι τσαμπουκάδες, η παραβατικότητα, τουλάχιστον φαινομενικά. Όπως μου είπε παλαιός λυκειάρχης, στόχος είναι να κρατήσουμε αυτά τα παιδιά εντός του σχολικού προαυλίου. Το ενδιαφέρον του μου χάιδεψε τα αφτιά. Αλλά, εξηγεί η κ. Βελίδου, «αυτά τα παιδιά δεν κρατιούνται με αυτό τον τρόπο». Απλώς μεταφέρουν την παραβατικότητά τους εντός του προαυλίου. Η λύση είναι να τους δώσεις ενδιαφέροντα. «Πολλές φορές αυτά τα παιδιά έχουν δεξιότητες που δεν μπορείς να φανταστείς», μου είπε. Είδα «μαχαιροβγάλτη» σε αναδάσωση που κάναμε με το σχολείο να κάνει τη δουλειά όλων των μαθητών μαζί μόνος του. Και με τόση φροντίδα και αγάπη για τα δένδρα και το δάσος». Και όμως, αυτό το παιδί ίσως πάει χαμένο, διότι όλες αυτές οι «τεχνικές σχολές» που λέγαμε παλιά μπορεί να πήραν τίτλους και βαρύγδουπες ονομασίες, αλλά είτε δεν λειτουργούν είτε υπολειτουργούν. Στις λίγες που έχουν απομείνει, όπως η Σιβιτανίδειος, μπαίνουν παιδιά που οι γονείς τους έχουν μέσον». Το βεβαιώνει και ο κ. Κοτσιφάκης λέγοντας ότι «η Τεχνική Επαγγελματική Εκπαίδευση υποβαθμίστηκε ακόμη περισσότερο με την ενίσχυση του χαρακτήρα της κατάρτισης. Η δευτεροβάθμια ΤΕΕ βιώνει το δικό της περιορισμό με την τραγική μείωση του μαθητικού δυναμικού της. Τη σχολική χρονιά 2006-07, μόλις το 22,4% των μαθητών της Α’ τάξης του Λυκείου φοίτησε στην Α’ ΕΠΑΛ».
Αλλά ας επιστρέψουμε στους «αριστούχους», που δεν ξέρουν, όμως, πώς θα πάνε μόνοι τους στην Ακρόπολη… Είναι τόση η ένταση που κρύβουν μέσα τους για να πετύχουν, που όταν μπαίνουν (και συνειδητοποιούν πού μπήκαν…) στις ανώτατες σχολές έχουν τόσο κουραστεί ψυχολογικά, που δύσκολα μετά μπορούν να αντεπεξέλθουν. Εν ολίγοις, ένα σύστημα για την είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση που μοιάζει περισσότερο με το δίπλωμα αυτοκινήτου. Δεν έχει σημασία να γνωρίζεις οδήγηση, αλλά να πάρεις το δίπλωμα…
Το ερώτημα είναι γιατί δεν γίνεται τίποτα για να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Ίσως γιατί όλοι πλέον ζούμε μόνοι μας το προσωπικό μας μαρτύριο – τα προσωπικά μας όνειρα ή καλύτερα τις φαντασιώσεις. Μόνοι μας ψάχνουμε να βρούμε τη λύση για τα παιδιά μας. Ο ένας γονιός κοιτά τον άλλο καχύποπτα και ανταγωνιστικά. Αυτό περνά και στα παιδιά μας. Αν έχεις «φάει» το θρίλερ του δημοτικού σχολείου, μετά είσαι έτοιμος να μπεις και στο «καζίνο» του Λυκείου. Να ποντάρεις τα λεφτά του σε μία πανεπιστημιακή σχολή. Αν δεν συνεννοηθούμε, θα συνεχιστεί αυτό το κερδοσκοπικό πάρτι κράτους, φροντιστηρίων, συντεχνιών, με θύματα τα παιδιά.
Για τα παιδιά του πρωθυπουργού δεν ανησυχώ. Θα λάβουν τις γνώσεις που τους χρειάζονται, θα σπουδάσουν σε κάποιο φημισμένο πανεπιστήμιο της αλλοδαπής και θα επιστρέψουν ίσως και για να μας κυβερνήσουν. Να μην ανησυχώ και για το συμπαθή -και νέο- σημερινό υπουργό Παιδείας; Ή μήπως είναι έτοιμος να περάσει αυτά που περνάμε όλοι μας, όταν με το καλό έρθει η ώρα τα παιδιά του να πάνε σχολείο και ίσως τότε συνειδητοποιήσει ότι απλώς συνέχισε το έργο όλων των προηγούμενων μεταρρυθμιστών υπουργών…
ΕΤ-REVIEW 17-5-2008