Το κόλπο των χοίρων

Με διαφορά λίγων χρόνων το σκηνικό ξαναστήνεται. Ο πανικός που προκαλούσαν τα πουλερικά επανέρχεται με μορφή χοίρων. Ο βομβαρδισμός των πολιτών με σκηνές τρόμου ξαναπαίρνει τα πρωτεία. Όμως, δεν είναι η πρώτη φορά που η γρίπη των χοίρων επισκέπτεται την αμερικανική ήπειρο, όπου η σχέση πολιτικής και φαρμάκων είναι πολύ στενή. Οι πολιτικοί -και από κοντά οι δημοσιογράφοι- ξαναντύνονται με τη λευκή στολή και τη μάσκα του επιδημιολόγου για να μας ξαναμιλήσουν για την απειλή της πανδημίας γρίπης.
Μέσα σ' αυτό το κλίμα είναι καλό να μελετήσουμε τη σημαντικότερη περίπτωση πανδημίας γρίπης των χοίρων που αντιμετώπισε μέχρι σήμερα η παγκόσμια κοινότητα.
Αναφερόμαστε στην απόφαση της κυβέρνησης των ΗΠΑ το 1976 (επί προεδρίας Φορντ) να προχωρήσει σε μαζικό εμβολιασμό του πληθυσμού της χώρας, κάτω από το φόβο ότι εξαπλώνεται πανδημία γρίπης των χοίρων.
Η υπόθεση κατέληξε σε φιάσκο, όταν διαπιστώθηκε ότι όχι μόνο δεν υπήρξε πανδημία, αλλά και ότι οι κίνδυνοι από τον εμβολιασμό ήταν πολύ μεγαλύτεροι από την ίδια την ασθένεια.
Η υπόθεση του 1976 δεν μπορεί, βέβαια, να αποτελέσει υπόδειγμα για αυτό που συμβαίνει σήμερα. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένα χρήσιμα διδάγματα από τη διαχείριση εκείνης της υγειονομικής κρίσης και κυρίως η μεγάλη επιβεβαίωση ότι η έκβαση παρόμοιων κρίσεων εξαρτάται περισσότερο από τους επαγγελματίες της πολιτικής και των μέσων ενημέρωσης, παρά από τους επιστήμονες της υγείας.
Το χρονολόγιο που ακολουθεί συντάχθηκε με βάση την έκθεση που υποβλήθηκε στον υπουργό της επόμενης κυβέρνησης (του προέδρου Κάρτερ) τον Ιούλιο του 1978 (Neustadt - Fineberg, «The Swine Flu Affair»).
*Ιανουάριος 1976: Ο αναπληρωτής διευθυντής προγραμμάτων του Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξεων (CDC) των ΗΠΑ, δρ Bruce Dull, ενημερώνει τον υφυπουργό Υγείας για το οικονομικό αδιέξοδο των εταιρειών που παρασκευάζουν εμβόλια. Οι συνεχείς αγωγές από πολίτες (για παρενέργειες) οδηγούν τις εταιρείες σε χρεοκοπία και ο κ. Dull ζητάει να «αμνηστευτούν» με νόμο οι κατηγορίες (εξ αμελείας) αυτού του τύπου ώστε να γλιτώσουν οι εταιρείες τις τεράστιες αποζημιώσεις.
*Μια μόλις εβδομάδα μετά, αναφέρονται αναπνευστικά προβλήματα σε στρατιωτικούς που βρίσκονται στο στρατόπεδο Φορτ Ντιξ στο Νιου Τζέρσεϊ. Ο διευθυντής του εργαστηρίου του Ν. Τζέρσεϊ διατυπώνει υποψίες για γρίπη και ζητάει περαιτέρω αναλύσεις για τα κρούσματα αυτά.
*Φεβρουάριος 1976: Στα περισσότερα δείγματα ταυτοποιείται ο ιός τύπου Α, δύο παραμένουν χωρίς ταυτοποίηση και για πέντε υπάρχουν αμφιβολίες.
*Στις 4/2, μόλις συνέρχεται και σηκώνεται από το κρεβάτι και αφού κάνει αναγκαστική άσκηση νυχτερινού βαδίσματος πέντε μιλίων, ένας στρατιώτης πέφτει νεκρός. Γίνεται επανέλεγχος με νέα δείγματα. Το ίδιο βράδυ ενημερώνεται ο υπουργός. Το συμπέρασμα είναι ότι περιέχονται τύποι του ιού των χοίρων μαζί με τον ιό τύπου Α σε δύο δείγματα. Ξεκινάει η έρευνα για να γίνει νέο διπλό εμβόλιο απέναντι στον ιό.
*Στις 19/2 ανακοινώνονται από τον κ. Dull τα περιστατικά. Όλα τα κανάλια κάνουν παραλληλισμούς με την πανδημία του 1918, ενώ καλούνται οι 4 μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες να προετοιμαστούν για την καμπάνια κατά της γρίπης των χοίρων. Σε τρεις πολιτείες των ΗΠΑ ανακαλύπτονται ύποπτα κρούσματα που δεν αποκλείουν όμως τη μετάδοση από ζώα σε άνθρωπο κι όχι από άνθρωπο σε άνθρωπο.
*Μάρτιος 1976: Ο στρατός αναφέρει ότι γύρω στα 500 άτομα έχουν εκτεθεί στον ιό στο στρατόπεδο του Φορτ Ντιξ, ενώ γίνονται εξετάσεις και στον τοπικό πληθυσμό. Το Επιδημιολογικό Κέντρο των ΗΠΑ συζητά για μαζική παραγωγή εμβολίων κατά της γρίπης.
*Σε ανοιχτή συνάντηση αποφασίζεται να κατασκευαστεί, τελικά, ένα τριπλό εμβόλιο που να περιέχει στοιχεία από τον ιό τύπου Α, από τον ιό τύπου Β (Χονγκ Κονγκ) και από τον ιό της γρίπης των χοίρων.
*Ύστερα από συνάντηση με ειδικούς, ο πρόεδρος με διάγγελμα καλεί σε εμβολιασμό όλο το λαό και ζητάει 135 εκατ. δολάρια από το Κογκρέσο. Ζητείται από τον υπουργό Υγείας να ισχύσουν ειδικοί όροι για τις εταιρείες παρασκευής εμβολίων και να ρυθμιστούν τα οικονομικά τους προβλήματα.
*Απρίλιος 1976: Ο γερουσιαστής Κένεντι πιέζει για ταυτόχρονη εφαρμογή προγράμματος παιδικών εμβολιασμών για όλες τις ασθένειες. Ο επικεφαλής του τμήματος επιδημιολογίας του Ν. Τζέρσεϊ αμφισβητεί την ορθότητα της απόφασης για μαζικό εμβολιασμό. Η υποεπιτροπή υγείας συντάσσει έκτακτο νομοσχέδιο και το στέλνει απευθείας στη Βουλή, όπου ψηφίζεται διά βοής.
*Ο ΠΟΥ συνεδριάζει στη Γενεύη και αποφασίζει ότι η κάθε χώρα θα αντιμετωπίσει το ζήτημα όπως νομίζει αυτή.
*Η επιτροπή της Γερουσίας εγκρίνει το νομοσχέδιο και προσθέτει ένα κονδύλι 1,8 δισ. δολ., προερχόμενο από το πρόγραμμα κατά της ανεργίας. Η εισηγητική έκθεση τονίζει ότι δεν θα δοθεί καμιά ενίσχυση στις εταιρείες για χρέη από προηγούμενα προγράμματα εμβολιασμών. Ένας αξιωματούχος δηλώνει ότι καμιά ζημιά δεν πρόκειται να καλυφθεί αν προέρχεται από αγωγές σχετικές με τον επικείμενο εμβολιασμό. Ξεσηκώνεται θύελλα διαμαρτυριών από τις εταιρείες φαρμάκων.
*Στις 21/4 από τον τύπο ανακοινώνεται η έναρξη του προγράμματος και καλούνται οι πρώτοι 3.000 εθελοντές. Το 88% του πληθυσμού εγκρίνει με δημοσκοπήσεις το πρόγραμμα.
*Μάιος 1976: Οι παρασκευαστές ζητούν νόμο που θα τους αμνηστεύει για όλα τα χρέη που δεν θα οφείλονται άμεσα σε δικά τους σφάλματα.
*Στην Ατλάντα αποφασίζεται η εκτέλεση του προγράμματος, αν και ειδικοί γιατροί ζητούν έστω μια μικρή αναβολή για περαιτέρω έρευνες. Γίνονται σκληρές διαπραγματεύσεις μεταξύ αμερικανικού κράτους και παρασκευαστών, που ζητούν έκτακτες νομοθεσίες και αποζημιώσεις. Ετοιμάζεται νομοσχέδιο αμνήστευσης των εταιρειών για αγωγές. Τελικά, 196 εκατ. δόσεις υπολογίζεται να έχουν παραδοθεί μέχρι το Νοέμβριο. Οι δημοσκοπήσεις, στο μεταξύ, ρίχνουν το ποσοστό αποδοχής του προγράμματος από 88% στο 66%.
*Ιούνιος 1976: Ο υφυπουργός δηλώνει ότι κατασκευάστηκαν 2 εκατ. δόσεις με λάθος ιό. Σε έκτακτη συνάντηση οι κατασκευαστές εκτιμούν ότι στις αρχές του 1977 θα είναι διαθέσιμα 228 εκατ. εμβόλια. Το CDC καταφεύγει στον τύπο με πρωτοσέλιδα άρθρα για το πρόγραμμα εμβολιασμού.
*Οι εταιρείες ενημερώνουν ωστόσο ότι χωρίς ασφαλιστική κρατική κάλυψη δεν μπορούν να συνεχίσουν. Ο υπουργός ετοιμάζει αμέσως νέα νομοθεσία. Οι κατασκευαστές δηλώνουν ότι μόνο 80 εκατ. δόσεις θα είναι έτοιμες μέχρι τον Οκτώβριο και ότι οι πρώτες αποστολές θα γίνουν τον Ιούλιο.
*Τελικά παρέχεται από την κυβέρνηση η εξασφάλιση της κρατικής αποζημίωσης των εταιρειών για οποιαδήποτε ζημία ή αγωγή εναντίον τους που θα αφορά το συγκεκριμένο εμβόλιο. Ενημερώνεται το κοινό ότι οι δόσεις των ενηλίκων είναι έτοιμες, όπως και οι δόσεις για τις ομάδες υψηλού κινδύνου. Περισσότερες δοκιμές ήταν αναγκαίες για παιδιά και νέους μέχρι 25.
*Ιούλιος 1976: Η αρμόδια επιτροπή, σε συναντήσεις με τις κατασκευάστριες εταιρείες και τους ασφαλιστές, προσπαθεί να βρει λύση που δεν θα προϋποθέτει αλλαγή της νομοθεσίας.
*Τελικά συμφωνούν να υπογράψουν μια σύμβαση. Οι ασφαλιστές δεν αρκούνται σε αυτή τη συμφωνία, ο δε υπουργός προσφέρεται σαν μεσολαβητής ανάμεσα στα δύο μέρη.
*Παρουσιάζονται προβλήματα και σχετικά με τις παιδικές δόσεις. Απολύεται ένα στέλεχος του υπουργείου Εμπορίου με κατηγορίες για απειθαρχία, ενώ ο ίδιος ισχυρίζεται ότι απλά εξέφρασε τους φόβους του για την ασφάλεια που παρέχουν τα εμβόλια.
*Ανακοινώνεται ότι βρέθηκαν κρούσματα του ιού και στη Μανίλα και στην Ταϊβάν, αλλά αποδεικνύεται λάθος. Οι εταιρείες απειλούν να διακόψουν το πρόγραμμα διότι δεν έχει λυθεί το θέμα της ασφαλιστικής τους κάλυψης.
*Ο Φορντ ανακοινώνει ότι η κυβέρνηση θα βρει λύση για την ολοκλήρωση του προγράμματος, με ή χωρίς στήριξη από το Κογκρέσο. Ο υφυπουργός, ενώ δέχεται εισηγήσεις ακόμα και για εγκατάλειψη του προγράμματος λόγω υψηλού ρίσκου, συνιστά συνέχιση του μαζικού εμβολιασμού.
*Αύγουστος 1976: Στη Φιλαδέλφεια ανακοινώνεται ύποπτο κρούσμα. Την ίδια μέρα με νομοσχέδιο ρυθμίζεται η πλήρης κάλυψη των όποιων αποζημιώσεων από τα κρατικά ταμεία. Ο πρόεδρος, πριν από τη συνεδρίαση στο Κογκρέσο, εμφανίζεται στην τηλεόραση και μιλάει για απροθυμία του Κογκρέσου να δράσει. Τελικά το νομοσχέδιο γίνεται δεκτό με ψηφοφορία διά βοής.
*Αλλάζουν οι ημερομηνίες παράδοσης των εμβολίων και γίνονται συνεχείς συσκέψεις για τις δοσολογίες και τις οδηγίες. Οι εταιρείες πιέζονται για μεγαλύτερες ποσότητες μέσα στα προβλεπόμενα όρια. Οι δημοσκοπήσεις, ωστόσο, δείχνουν ότι ενώ το 93% είναι ενημερωμένο, μόνο το 52% προτίθεται τώρα, να εμβολιαστεί.
*Σεπτέμβριος 1976: Οι εταιρείες πιέζονται όλο το μήνα για μεγαλύτερη παραγωγή, ενώ οι ίδιες δηλώνουν ότι εξαντλούν τα όριά τους. Για τις ηλικίες από 3 έως 18 ετών δεν έχουν ακόμα αποφασιστεί οι δόσεις. Ανακύπτουν ερωτήματα σχετικά με την ανάγκη ή όχι ενός συμπληρωματικού εμβολίου στις νεαρές ηλικίες. Επίσημα ανακοινώνεται ότι ο εμβολιασμός θα αρχίσει στην Πολιτεία της Ινδιανάπολης.
*Οκτώβριος 1976: Γίνονται τα πρώτα εμβόλια. Στις 11/10 πεθαίνουν 3 ηλικιωμένοι στο Πίτσμπουργκ μετά τον εμβολιασμό. Το πρόγραμμα στο Πίτσμπουργκ ακυρώνεται μέχρι να διερευνηθούν οι αιτίες θανάτου. Ακολούθησαν εννέα πολιτείες, ενώ έξι άλλες εξαίρεσαν τη συγκεκριμένη παρτίδα εμβολίων από το πρόγραμμα.
*Σε νέα σύσκεψη στην Ατλάντα ανακοινώθηκε ότι τίποτα δεν συνέδεε τους θανάτους με το εμβόλιο. Αντίθετα, κάποιοι ειδικοί δεν απέκλεισαν τη σχέση της καρδιακής προσβολής των ηλικιωμένων με το εμβόλιο. Δεκατέσσερα άτομα σε 9 Πολιτείες πεθαίνουν μετά το εμβόλιο, αλλά οι υπεύθυνοι δηλώνουν ότι δεν αποδεικνύεται η σχέση του θανάτου τους με αυτό. Στις 14/10 ο αριθμός των νεκρών φτάνει τους 33. Ο πρόεδρος και η οικογένειά του εμβολιάζονται μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες. Ενώ πέφτει συνεχώς το ποσοστό όσων εμβολιάζονται, ο αριθμός των νεκρών εμβολιασμένων ανέρχεται σε 41.
*Νοέμβριος 1976: Συνιστάται δεύτερη δόση εμβολίου στους νέους μέχρι 24 ετών, όπως και στα παιδιά. Στις 6/11 έχει εμβολιαστεί μόνο το 1% του ενήλικου πληθυσμού, αλλά το 57% δηλώνει ότι θα εμβολιαστεί. Συναγερμός προκαλείται μόλις τα αποτελέσματα εξετάσεων αποδεικνύουν ότι οι εμβολιασμένοι μαύροι πολίτες εμφανίζουν μικρά ποσοστά ανοσίας.
*Στις 12/11 εμφανίζεται το σύνδρομο Guillain-Barre (φλεγμονώδης πολυνευροπάθεια) σε εμβολιασμένο από τη Μινεσότα. Εντοπίζεται το σύνδρομο και σε άλλους εμβολιασμένους. Ο υφυπουργός διατυπώνει τις ανησυχίες του για το χαμηλό ποσοστό εφαρμογής του προγράμματος. Οι εταιρείες και το υπουργείο Υγείας αλληλοκατηγορούνται για την ανεξέλεγκτη παραγωγή εμβολίων αλλά και για ενδεχόμενα λάθη στην παρασκευή του εμβολίου.
*Δεκέμβριος 1976: Τρεις ακόμα περιπτώσεις με σύνδρομο στη Μινεσότα κι άλλες τρεις στην Αλαμπάμα. Το CDC ξεκινάει έρευνες. Σε μια περίπτωση νεαρού με γρίπη των χοίρων διαπιστώνεται ότι προσβλήθηκε από άρρωστο χοίρο που εκτρέφει. Ο διευθυντής του CDC δηλώνει ότι από τις 54 περιπτώσεις με σύνδρομο, μόνο οι 30 είχαν υποστεί εμβολιασμό.
*Η επιτροπή του Κένεντι δηλώνει ότι το πρόγραμμα είναι νεκρό και ο υπουργός συμφωνεί. Ειδικός επιστήμονας ανακοινώνει ότι το σύνδρομο της πολυνευροπάθειας έχει τέσσερις φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανιστεί στους εμβολιασμένους.
*Το θέμα με το σύνδρομο αναλύεται από τον υπουργό Υγείας στο Κογκρέσο. Τριάντα μία αγωγές κατά της ομοσπονδιακής κυβέρνησης φτάνουν σε ύψος τα 1,2 δισ. δολάρια, σύμφωνα με το νόμο που έχει ψηφιστεί.
*Ιανουάριος 1977: Άλλη μια περίπτωση γρίπης των χοίρων εμφανίζεται στη Μινεσότα, ξανά, όμως, από άρρωστο ζώο. Η συνάντηση των ειδικών στην Ατλάντα αποφασίζει να διακοπεί οριστικά το πρόγραμμα μαζικών εμβολιασμών και να συνεχιστεί μόνο στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Ενσωματώνεται η αναγραφή του συνδρόμου στις πιθανές παρενέργειες του εμβολίου.
*Μετά την εκλογή του προέδρου Κάρτερ ο νέος υφυπουργός Υγείας ζητάει να ενημερωθεί για όλη τη διαδρομή του προγράμματος αλλά και για την τρέχουσα κατάσταση. Το υπουργείο Οικονομικών εγκρίνει πρόσθετο κονδύλι 1,2 εκατ. δολαρίων για τις αντιδικίες γύρω από το εμβόλιο.
*Φεβρουάριος 1977: Η κυβέρνηση των ΗΠΑ καταφεύγει εναντίον μιας από τις κατασκευάστριες εταιρείες και αρνείται να την πληρώσει, λόγω αμέλειας στην παρασκευή των εμβολίων.
*Συνολικά 104 αγωγές ύψους 11 εκατ. δολαρίων στρέφονται κατά του υπουργείου Δικαιοσύνης. Αποφασίζεται η αντικατάσταση του διευθυντή του CDC Σένσερ. Γίνεται μία συνάντηση με όλους τους ειδικούς από όλους τους χώρους κι αποφασίζεται ο εμβολιασμός μόνο των ομάδων υψηλού κινδύνου.
*Αίρεται η απαγόρευση για το παλιό εμβόλιο του τύπου Α και του τύπου Β κι ανακοινώνεται ότι δεν θα επαναληφθούν οι μαζικοί εμβολιασμοί.
*Μάρτιος 1977: Ο νέος υπουργός Υγείας, Γκαλιφάνο, αποφασίζει να εμβολιάζονται μόνο οι ομάδες υψηλού κινδύνου κι αυτό όσον αφορά το τύπο Α. Για τον τύπο της γρίπης των χοίρων δεν συνιστάται εμβολιασμός.
*Από όλη αυτή την περιπέτεια ίσως η χειρότερη συνέπεια ήταν η δυσφήμηση του CDC. Όπως αναφέρουν οι ερευνητές της υπόθεσης, ένας δημοσιογράφος μεγάλου καναλιού τους εκμυστηρεύτηκε αργότερα ότι «το CDC υπήρξε σχεδόν η μοναδική ομοσπονδιακή υπηρεσία με καθολική αποδοχή. Τώρα το CDC απώλεσε την αθωότητά του».
Η αποκαθήλωση αυτή του CDC επρόκειτο να έχει επώδυνες συνέπειες: Όταν σε λίγα χρόνια άρχισε να μεταδίδεται η επιδημία του AIDS, η αμερικανική αυτή υπηρεσία δίστασε να πάρει ριζικά και άμεσα μέτρα. Θεωρούσε αδύνατο να φωνάξει «λύκος» σε διάστημα λιγότερο από δεκαετία μετά την πρώτη οδυνηρή αποτυχία...

http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=2009-05-03&s=ios-kyriakhs