Δευτέρα 3 Νοεμβρίου 2008

Αμερικανικές εκλογές: οι φυλές της κάλπης


Το 1996, ο Σάμιουελ Χάντιγκτον μιλούσε στο βιβλίο του «Η σύγκρουση των πολιτισμών» για την περίφημη θεωρία της «τοματόσουπας», θέλοντας να περιγράψει την αμερικανική κοινωνία. Όσα καρυκεύματα κι αν βάλεις, η βάση μένει πάντα η ίδια. Από τότε μέχρι σήμερα, στη δεκαετία και κάτι που μεσολάβησε, πολλά άλλαξαν. Ο Χάντιγκτον έχασε τη δόξα του μαζί με ολόκληρο το νεοσυντηρητικό οικοδόμημα, το αμερικανικό όνειρο ξεφλούδισε μαζί με την αίγλη της υπερδύναμης που έχασε την επιρροή της, τρισεκατομμύρια δολάρια χάθηκαν στους πολέμους, η ελίτ της Wall Street έσκασε σαν ένα γιγαντιαίο μπαλόνι με εκκωφαντικό ήχο και έντονη δυσοσμία. Το να ταξιδέψεις στην Αμερική από το Bορρά προς το Νότο θα ήταν ίσως η πιο εύκολη υπόθεση, να αναζητήσεις δηλαδή τα στοιχεία εκείνα των δημοσκοπήσεων που θα σου επιτρέψουν να σκιαγραφήσεις το προφίλ του Αμερικανού ψηφοφόρου ανά πολιτεία. Πολλά όμως έχουν αλλάξει. Μπορεί η «τοματόσουπα» να παραμένει η ίδια, αλλά τα καρυκεύματα έχουν αλλοιώσει τη γεύση της σε τέτοιο βαθμό, που σε τίποτε δεν θυμίζει την αρχική συνταγή. Κι αυτό γιατί σε αυτή την αναμέτρηση της 4ης Νοεμβρίου το εκλογικό σώμα έχει μετακινηθεί και έχει ανατρέψει το σκηνικό σε πολλά από τα παραδοσιακά προπύργια των δύο κομμάτων, των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικάνων.
Κάποια στοιχεία βέβαια παραμένουν ίδια. Εξακολουθούμε να μιλάμε για δύο Αμερικές, για τον ουρανοξύστη Σίαρς του Σικάγο αλλά και τα γκέτο των μαύρων στο Μπρονξ, για τους γιάπηδες της Wall Street και τους Τεξανούς καουμπόηδες, για τους μαύρους της μεσαίας τάξης και τους λευκούς ρατσιστές, για τους βαθιά θρησκευόμενους δεξιούς και τους αδιάφορους, για τις Μεξικάνες νταντάδες και τις διάσημες του Χόλυγουντ, τους πωλητές χοτ ντογκ της Νέας Υόρκης και τους εστιάτορες της Μινεσότα. Η Αμερική παραμένει ένα χωνευτήρι, που σήμερα όμως έχει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Χαρακτηριστικά που διαμόρφωσε κυρίως η πορεία της οικονομίας και η κρίση των ενυπόθηκων δανείων, και δευτερευόντως η υποψηφιότητα ενός Αφροαμερικανού για την προεδρία. Το δέλεαρ είναι η αλλαγή, κόντρα σε αυτό που εξέφρασε επί χρόνια η διακυβέρνηση Μπους.
Οι κατηγορίες, όμως, των Αμερικανών ψηφοφόρων διευρύνθηκαν. Η τράπουλα ανακατεύτηκε από τους άστεγους, τους άνεργους και τα «χρυσά αγόρια» της Wall Street. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Η θρησκευτική Δεξιά
Ο πιο εύκολος τρόπος να αντιληφθεί κανείς αν κάποιος Αμερικανός υποστηρίζει τους Δημοκρατικούς ή τους Ρεπουμπλικάνους δεν είναι να μάθει πόσα χρήματα έχει, αλλά το πόσο συχνά πηγαίνει στην εκκλησία. Μέχρι και το 2004, αυτό ήταν ο κανόνας. Οι μισοί από τους ψηφοφόρους του Τζορτζ Μπους ήταν άνθρωποι της εκκλησίας, ευαγγελιστές, χριστιανοί ορθόδοξοι, καθολικοί, προτεστάντες. Βέβαια, στην περίπτωση του Τζον Μακ Κέιν αυτό δεν ισχύει. Το 2007, ο Τζέιμς Ντόμπσον, επικεφαλής της ισχυρής χριστιανικής οργάνωσης «Focus on the family», είχε δηλώσει ότι δε θα ψήφιζε ποτέ τον Μακ Kέιν γιατί ο σημερινός Ρεπουμπλικάνος υποψήφιος «δεν σέβεται το μυστήριο του γάμου». Αν και ο Ντόμπσον αναθεώρησε τις απόψεις του μετά από πολλές πιέσεις, είναι βέβαιο ότι η φετινή αναμέτρηση θα είναι δύσκολη για τους βαθιά θρησκευόμενους Αμερικανούς. Πολύ δύσκολα θα ψήφιζαν Μπαράκ Ομπάμα, εξίσου δύσκολα όμως θα ψήφιζαν και έναν πολιτικό που σπανίως πηγαίνει στην εκκλησία και που δεν δηλώνει, όπως ο Μπους, ότι ο Ιησούς είναι ο αγαπημένος του φιλόσοφος. Ένα από τα λάθη του Τζον Μακ Κέιν ήταν μια δήλωση που είχε κάνει πριν από οκτώ χρόνια για το διάσημο τηλευαγγελιστή Τζέρι Φάλγουελ, τον οποίο είχε χαρακτηρίσει επικίνδυνο εκπρόσωπο της μισαλλοδοξίας, βάζοντας φωτιά στους κόλπους της θρησκευτικής δεξιάς. Ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικάνων προσπάθησε πολύ να επανακτήσει την εμπιστοσύνη αυτών των ψηφοφόρων, τίποτε όμως δεν τον βοήθησε όσο η επιλογή της Σάρα Πέιλιν στη θέση της υποψήφιας αντιπροέδρου, μιας πολιτικού που δεν δίστασε να πει ότι «ο πόλεμος στο Ιράκ ήταν θέλημα θεού»! Για τον Μπαράκ Ομπάμα, η προσπάθεια να «κλέψει» τους βαθιά θρησκευόμενους από τους Ρεπουμπλικάνους είναι άθλος του Ηρακλή. Ο Ομπάμα, αν και είναι ειλικρινά πιστός χριστιανός, δεν πείθει. Κι αυτό γιατί οι απόψεις του για τις αμβλώσεις και η φιλική στάση του απέναντι στους ομοφυλόφιλους αρκούν για να τον κάνουν «κόκκινο πανί» σε αυτή την κατηγορία των ψηφοφόρων. Με βάση τα στοιχεία, η πλειονότητα των λευκών προτεσταντών, σε ποσοστό άνω του 60%, τάσσεται στο πλευρό του Μακ Κέιν. Αντίθετα, σε άλλες θρησκευτικές ομάδες τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα απ’ ό,τι θα πίστευε κανείς για τον Ομπάμα, κι αυτό γιατί ο Αφροαμερικανός υποψήφιος έχει καταφέρει να μαγέψει και τους θρησκευτικούς ηγέτες. Το στοίχημα, λοιπόν, για τον ίδιο δεν είναι να κερδίσει τους πιστούς, αλλά να χάσει από τον Μακ Κέιν σε αυτή την κατηγορία του εκλογικού σώματος με μικρότερη διαφορά.

Οι λευκοί
Η περίπτωση της Πολιτείας του Ντιτρόιτ είναι χαρακτηριστική. Πριν από λίγες εβδομάδες η «Guardian» έθετε το ερώτημα: «Είναι δυνατόν οι προκαταλήψεις αναφορικά με τις φυλετικές διακρίσεις να κοστίσουν στο μαύρο γερουσιαστή και υποψήφιο των Δημοκρατικών Μπαράκ Ομπάμα την εκλογή του;». Πριν από λίγες εβδομάδες, η απάντηση θα ήταν ναι. Στο Ντιτρόιτ, τέσσερις στους δέκα λευκούς Αμερικανούς έχουν αρνητική άποψη για τους μαύρους συμπολίτες τους, τους οποίους χαρακτηρίζουν «τεμπέληδες» και «βίαιους», ενώ θεωρούν τους ίδιους υπεύθυνους για όλα τα δεινά που πλήττουν τη μαύρη κοινότητα. Το Ντιτρόιτ είναι μία από τις περιοχές των ΗΠΑ όπου νικητής στις εκλογές μπορεί να είναι οι φυλετικές προκαταλήψεις. Οι λευκοί της εργατικής τάξης του Ντιτρόιτ είναι συντηρητικοί στα κοινωνικά ζητήματα και προοδευτικοί στα οικονομικά. Οι περισσότεροι δε εξ αυτών ήταν καθολικοί ψηφοφόροι, οι οποίοι εγκατέλειψαν το Δημοκρατικό Κόμμα γιατί οι Ρεπουμπλικάνοι εκμεταλλεύθηκαν τους φόβους τους απέναντι στις άλλες μειονότητες της πόλης. Οι απόγονοι αυτών των Αμερικανών δηλώνουν σήμερα πολιτικά ανεξάρτητοι, είναι δηλαδή η κατηγορία των ψηφοφόρων που τόσο ο Ομπάμα όσο και ο Ρεπουμπλικάνος αντίπαλός του Τζον Μακ Κέιν ελπίζουν να κερδίσουν. «Δουλεύω σε μανάβικο και γνωρίζω πολλούς ανθρώπους που δεν θα ψηφίσουν τον Ομπάμα επειδή είναι μαύρος» λέει η Κολίν Μάλις, μια λευκή γυναίκα που ζει σε μια γειτονιά μαύρων. Ο Μαρκ Κότσια, λευκός που έχει απολυθεί από το εργοστάσιο όπου εργαζόταν, λέει: «Αν ο Ομπάμα ήταν λευκός και είχε εκφωνήσει το λόγο που εκφώνησε στο συνέδριο των Δημοκρατικών, ο Μακ Κέιν δεν θα είχε καμία πιθανότητα να κερδίσει τις εκλογές». Πολλοί άνθρωποι όμως δεν μπορούν να ξεπεράσουν το χρώμα του δέρματος ενός προεδρικού υποψηφίου και σε αυτό ποντάρουν οι Ρεπουμπλικάνοι. «Ό,τι και να λένε, πολλοί πολίτες δεν είναι συναισθηματικά έτοιμοι να ψηφίσουν έναν Αφροαμερικανό για πρόεδρο» δήλωσε πρόσφατα ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος των Ρεπουμπλικάνων, Ντικ Αρμεϊ. Μόνο το αποτέλεσμα της κάλπης μπορεί να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει την εκτίμηση, καθώς οι εταιρίες δημοσκοπήσεων δεν ασχολούνται με το χρώμα του δέρματος.

Οι Νότιοι
Παραδοσιακά οι Νότιοι βάφουν τον εκλογικό χάρτη κόκκινο. Για να είμαστε πιο ακριβείς, αυτό ισχύει από τη δεκαετία του ’50 και μετά. Μέχρι τότε οι Νότιοι ψήφιζαν Δημοκρατικούς. Όμως τα κινήματα κατά των φυλετικών διακρίσεων έδωσαν άθελά τους μια χρυσή ευκαιρία στους Ρεπουμπλικάνους, που την άδραξαν και την εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι κανείς δεν συμπαθεί τον Ομπάμα στις Πολιτείες του Νότου. Μπορεί τελικά και να αποδειχθεί ότι κάνουν λάθος. Ο χάρτης των Πολιτειών αυτών, που θα κρίνουν το αποτέλεσμα της εκλογικής αναμέτρησης, έχει αλλάξει. Η Βιρτζίνια αποτελεί μία από τις πλέον σημαντικές αμφίρροπες Πολιτείες, το ίδιο και η Βόρεια Καρολίνα, μια Πολιτεία που παραμένει επί 32 χρόνια πιστή στους Ρεπουμπλικάνους, αλλά που τώρα ο Ομπάμα φαίνεται αποφασισμένος να διεκδικήσει. «Βλέπω τριγμούς στη ρεπουμπλικανική κυριαρχία στο Νότο» σημειώνει ο Γουίλντερ, ο πρώτος Αφροαμερικανός κυβερνήτης στην ιστορία της Βιρτζίνια, ο οποίος εξελέγη με τους Δημοκρατικούς. Όταν οι Δημοκρατικοί πέτυχαν εντυπωσιακές νίκες στις επαναληπτικές βουλευτικές εκλογές στο Μισισίπι και τη Λουιζιάνα, το περιοδικό «Time» είχε κυκλοφορήσει με τίτλο εξωφύλλου «Το τέλος του Νότου». Στο Ρίτσμοντ της Βιρτζίνια, ο γερουσιαστής του Ιλινόις έχει στρατολογήσει έναν τεράστιο αριθμό εθελοντών που μοιράζουν προεκλογικό υλικό πόρτα πόρτα, προκειμένου να αντιμετωπίσει με αυτό τον τρόπο το ρεπουμπλικανικό πολιτικό κατεστημένο στην εν λόγω Πολιτεία. Η εκστρατεία εγγραφής ψηφοφόρων φαίνεται να αποδίδει καρπούς. Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι ψηφοφόροι έχουν εγγραφεί στους εκλογικούς καταλόγους της Βιρτζίνια από την αρχή του έτους. Στη Βόρεια Καρολίνα, τα μέλη του Δημοκρατικού Κόμματος έχουν αυξηθεί κατά 7%, ενώ του Ρεπουμπλικανικού κατά μόλις 1%. Τα περισσότερα νέα μέλη των Δημοκρατικών είναι νεαροί ψηφοφόροι και μαύροι. Οι Δημοκρατικοί έγιναν στο Νότο το κόμμα της κατάργησης των φυλετικών διακρίσεων και της μεγαλύτερης ανοχής, οι Ρεπουμπλικάνοι όμως ήταν αυτοί που αγκάλιασαν τα συντηρητικά στοιχεία της κοινωνίας, κυρίως σε ζητήματα ηθικών και θρησκευτικών αξιών. Το αποτέλεσμα ήταν οι Ρεπουμπλικάνοι να μετατραπούν σε κόμμα πλειοψηφίας στο Νότο.

Οι Βόρειοι
Παραδοσιακά, ο βιομηχανικός Βορράς αποτελούσε το προπύργιο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, όμως οι Δημοκρατικοί ήταν αυτοί που τελικά επικράτησαν στα εργατικά στρώματα αλλά και στη φιλελεύθερη μεσαία και ανώτερη τάξη του Βορρά. Οι «εκσυγχρονιστές» και αυτοί που οραματίζονται την αλλαγή, είτε εξ ανάγκης είτε εξαιτίας της ιδεολογίας τους, είναι οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι του Δημοκρατικού Κόμματος, που σε αυτές τις εκλογές έχουν όλους τους καλούς λόγους να ψηφίσουν Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος και κατάγεται από το Βορρά, το Ιλινόις. Η Ουάσιγκτον ψηφίζει Δημοκρατικούς. Αλλά στη Μοντάνα και τη Βόρεια Ντακότα δεν συμβαίνει το ίδιο.

Οι γιάπηδες
Στις αρχές αυτής της προεκλογικής αναμέτρησης όλοι μιλούσαν για το δίπολο «φύλο-φυλή» που θα έκρινε το αποτέλεσμα των εκλογών. Ο Αφροαμερικανός υποψήφιος, η ισχυρή Χίλαρι και τώρα το «πίτμπουλ με το κραγιόν», η Σάρα Πέιλιν. Η κρίση στην οικονομία που ευνόησε -σε βαθμό που ούτε και ο ίδιος δεν πίστευε- τον υποψήφιο των Δημοκρατικών, μετατόπισε το ενδιαφέρον των ψηφοφόρων σχεδόν αποκλειστικά στο πεδίο της οικονομίας. Ανάμεσα σε αυτούς, η πολυπληθής ομάδα των γιάπηδων. Χρηματιστές, στελέχη χρηματοπιστωτικών οργανισμών, τραπεζικοί, στελέχη επιχειρήσεων…Μια κατηγορία από μόνοι τους, άλλοι απολυμένοι και άλλοι κατηγορούμενοι ως τα «golden boys» που οδήγησαν τα πράγματα στη σημερινή κατάσταση. Τι θα ψηφίσουν οι, μέχρι πρότινος, εκπρόσωποι της πλουτοκρατίας; Μα φυσικά, Μπαράκ Ομπάμα. Ο νεαρός γιάπης της Lehman Brothers, που ατενίζει ακόμη τις κούτες με τα προσωπικά αντικείμενα που μάζεψε από το γραφείο του, αισθάνεται χαμένος στο διάστημα, φαίνεται όμως ότι δεν έχει άλλες επιλογές από το να «τσιμπήσει» και αυτός στο σύνθημα της αλλαγής. Το παράδοξο βέβαια είναι ότι οι περισσότεροι από αυτούς ευνοήθηκαν από τις τελευταίες κυβερνήσεις Μπους, γνωρίζουν όμως ότι το «πάρτι» τελείωσε και στο μόνο που μπορούν να ποντάρουν είναι σε έναν άνθρωπο που θα εμπιστεύονται οι επενδυτές και φυσικά οι επιχειρήσεις. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι παραδοσιακά η Wall Street ποντάρει στο «άλογο» που έχει τις καλύτερες επιδόσεις. Αυτός είναι ο Ομπάμα, που χρηματοδοτήθηκε γενναία από τις ισχυρές εταιρίες αλλά και κροίσους της αγοράς, όπως ο Ουόρεν Μπάφετ.

Οι μετανάστες
Η Αμερική είναι ένα απέραντο μωσαϊκό. Ο κλασικός μετανάστης, ο ισπανόφωνος, ο Ασιάτης ή ο Αφρικανός, αυτός που είτε έζησε το «αμερικανικό όνειρο» είτε το απομυθοποίησε, λογικά θα έπρεπε να γοητεύεται από τους Δημοκρατικούς. Όχι πάντα. Ο Κάρλος Ζαμπράνο, ένας 57χρονος επιχειρηματίας μετανάστης από τον Ισημερινό που ζει στο Μαϊάμι, θα ψήφιζε τον Μάικ Χάκαμπι αν είχε κερδίσει στις προκριματικές. Τώρα στρέφεται στον Τζον Μακ Κέιν. Γιατί; Ο Ζαμπράνο, όπως και πολλοί άλλοι, πιστεύει ότι οι Ρεπουμπλικάνοι θα «επενδύσουν» στους μετανάστες. Για την ακρίβεια, πιστεύουν ότι θα επενδύσουν στις χώρες απ’ όπου προέρχονται οι μετανάστες, ώστε να σταματήσει η εισροή των παράνομων μεταναστών και να βελτιωθεί το βιοτικό επίπεδο αυτών που ήδη βρίσκονται στις ΗΠΑ. Είναι και αυτό μια άποψη.
Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά. Τα δικαιώματα των μεταναστών αμφισβητήθηκαν όσο ποτέ άλλοτε από την κυβέρνηση Μπους, που κατάφερε να βγάλει στους δρόμους εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες σε ολόκληρη την αμερικανική επικράτεια, από τον Ειρηνικό μέχρι τον Ατλαντικό και από τις μεγάλες λίμνες του Βορρά μέχρι το Ρίο Γκράντε. Η ηγεμονία των Ρεπουμπλικάνων ροκανίστηκε από τους ίδιους, από το τείχος στα σύνορα με το Μεξικό και από τα ξενοφοβικά αντανακλαστικά που και στις ΗΠΑ ευνοήθηκαν από την αύξηση της ανεργίας και την οικονομική δυσχέρεια. Το παρελθόν του Μπαράκ Ομπάμα είναι ελκυστικό για πολλούς ισπανόφωνους, Ασιάτες ή Αφρικανούς. Ο Ομπάμα έχει ταπεινή καταγωγή, ο πατέρας του ήταν Κενυάτης, δεν ήταν γόνος πλουσίων και αναρριχήθηκε στην πολιτική έχοντας κατακτήσει πρώτα τις φτωχογειτονιές των μαύρων Αφροαμερικανών πουλώντας ελπίδα αλλά και έργο. Και μάλιστα, το έκανε αυτό στο Σικάγο όταν οι νεόπλουτοι ήταν η κυρίαρχη τάξη. Το προφίλ του Ομπάμα διαφέρει δραματικά από το αντίστοιχο προφίλ του μέσου καριερίστα πολιτικού στις ΗΠΑ, γεγονός που του δίνει πόντους ακόμη και στους απογοητευμένους ισπανόφωνους οπαδούς της Χίλαρι.

Οι Αφροαμερικανοί
Το να είσαι μαύρος δεν σου εξασφαλίζει απαραίτητα μια «μαύρη ψήφο». Παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι θεωρούν δεδομένο ότι σε καθολικό ποσοστό οι μαύροι θα ψηφίσουν Μπαράκ Ομπάμα, αυτό δεν είναι σίγουρο. Για παράδειγμα, στους θρησκευόμενους μαύρους του Νότου ο Αφροαμερικανός υποψήφιος δεν έχει πέραση, ενώ αρκετοί είναι αυτοί που έχουν πεισθεί από την ρεπουμπλικανική προπαγάνδα ότι το σύνθημα της αλλαγής που διατρανώνει ο Ομπάμα δεν αφορά τους ίδιους. Ένα δεύτερο πρόβλημα είναι ότι αν και οι Αφροαμερικανοί παραδοσιακά επηρεάζουν τα αποτελέσματα τοπικών εκλογών, σε εθνικό επίπεδο δεν συμβαίνει το ίδιο. Οι Αφροαμερικανοί ψηφοφόροι αποτελούν μόνο το 12% του πληθυσμού και μόνο 35% από αυτούς ψηφίζουν. Ο Ομπάμα έχει ήδη αυξήσει το ποσοστό όσων δήλωσαν ότι θα ψηφίσουν και είναι σίγουρο ότι πολλοί Αφροαμερικανοί που δεν ψήφισαν ποτέ πριν θα πορευθούν προς τις κάλπες. Οι τελευταίοι είναι το καταπιεσμένο, θα λέγαμε, κομμάτι της αμερικανικής κοινωνίας, που θεωρεί ότι δεν έχει καμία άλλη πολιτική διέξοδο παρά την αριστερή πτέρυγα των Δημοκρατικών. Όταν μάλιστα ο υποψήφιος του κόμματος είναι και Αφροαμερικανός, βοηθά ακόμη περισσότερο.

http://www.e-tipos.com/content/staticfiles/issues/2008/11/02/USA%202008/usa2008%2018.pdf

Δεν υπάρχουν σχόλια: